Το πρώτο «μετρό» του κόσμου είναι σε ένα νησί του Αιγαίου
Πώς οι αρχαίοι Έλληνες έσκαψαν με το χέρι μια σήραγγα 2,5 χλμ. από δύο μεριές και συναντήθηκαν στη μέση – χωρίς GPS
Δημοσίευση 14/6/2025
Αν νομίζεις ότι τα μεγάλα έργα μηχανικής είναι προνόμιο της σύγχρονης εποχής, ήρθε η ώρα να γνωρίσεις το Ευπαλίνειο Όρυγμα στη Σάμο. Ένα υδραγωγείο τόσο προηγμένο που μοιάζει να 'χει χτιστεί με σημερινά εργαλεία, κι όμως στέκει ατάραχο εδώ και 2.500 χρόνια, τροφοδοτώντας ακόμα νερό στο νησί!
Ο «μετροπόντικας» της αρχαιότητας
Βρισκόμαστε στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. Ο τύραννος Πολυκράτης δίνει εντολή στον μηχανικό Ευπάλινο από τα Μέγαρα να φέρει νερό στην αρχαία πόλη της Σάμου (σημερινό Πυθαγόρειο), από την πηγή στους Αγιάδες. Το πρόβλημα; Ανάμεσα στην πηγή και την πόλη ορθώνεται ένα ολόκληρο βουνό.
Η λύση; Σήραγγα μήκους 1.035 μέτρων μέσα στο βουνό, με συνολικό μήκος υδραγωγείου 2.385 μέτρα. Και για να μη χάνουν χρόνο (ή για να δείξουν ότι το 'χουν), ο Ευπαλίνος δίνει εντολή να ξεκινήσει η διάνοιξη από τις δύο άκρες ταυτόχρονα.
Και μάντεψε: οι δύο ομάδες συναντήθηκαν στη μέση με απόκλιση μόλις ενός μέτρου. Χωρίς κανέναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, χωρίς λέιζερ, χωρίς Wi-Fi. Μόνο με σκοινιά, μέτρα και… τρομερή γεωμετρία.
Το υδραγωγείο που τρέχει ακόμα
View this post on Instagram
Το νερό από την πηγή εξακολουθεί μέχρι σήμερα να κυλά μέσα από το αρχαίο σύστημα, καταλήγοντας σε δεξαμενή κάτω από ένα μικρό εκκλησάκι στους Αγιάδες. Εκεί που πριν χιλιάδες χρόνια, κάποιοι τρυπούσαν τη γη με σφυριά και καλέμια, εμείς σήμερα… βγάζουμε σέλφι.
Η κατασκευή του έργου είχε τεράστιο βαθμό δυσκολίας. Εκτός από τη σήραγγα, χρειάστηκε να ανοίξουν κάθετες στοές για να φτάσουν στο χαμηλότερο επίπεδο ροής, γιατί η στάθμη της πηγής άλλαξε κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Δούλευαν σε βάθος 180 μέτρων από την κορυφή του βουνού, με λύχνους λαδιού και ελάχιστο αέρα. Ένα εφιαλτικό εργοτάξιο.
Η ευθυγράμμιση των σηράγγων έγινε με γεωμετρική ακρίβεια. Για να έχει φυσική ροή, το κανάλι είχε κλίση 0,6%. Ο Ευπαλίνος χρησιμοποιούσε σημάδια κόκκινου χρώματος στους τοίχους, γράμματα, αριθμούς, ακόμα και ονόματα εργατών — ένας αρχαίος πίνακας εργοταξίου, δηλαδή.
Τι είπε ο Ηρόδοτος
View this post on Instagram
Ο Ηρόδοτος ήταν εντυπωσιασμένος:
"Σε όρος με ύψος εκατόν πενήντα οργιές, έφτιαξαν υπόγειο όρυγμα που το είχαν αρχίσει ταυτόχρονα από δυο πλευρές. Το μεν μήκος του είναι επτά στάδια, με ύψος και πλάτος οκτώ πόδια το καθένα. Καθ’ όλο το μήκος του δε, έχει ανοιχτεί ένα άλλο όρυγμα, σε βάθος είκοσι πήχεων, μέσα από το οποίο το νερό διοχετεύεται μέσα από σωλήνες..."
Αυτό δεν είναι απλώς ένα τεχνικό έργο. Είναι ένα θαύμα της ανθρώπινης σκέψης, ένας φόρος τιμής στη λογική και στη μηχανική των Ελλήνων που, όπως όλα δείχνουν, δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τα CAD και τα software της εποχής μας.
Το Ευπαλίνειο Όρυγμα σήμερα
Το Ευπαλίνειο αποτελεί σήμερα Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, είναι επισκέψιμο (τουλάχιστον τμήμα του), και βρίσκεται λίγα λεπτά από το Πυθαγόρειο. Σου προτείνουμε να το επισκεφθείς για να ζήσεις αυτό το μηχανικό θαύμα… από μέσα.
