Με αφορμή την παράσταση «Γιατί μαμά;» σε κείμενο Τζωρτζίνας Τζήλιου, που ανεβαίνει φέτος τον χειμώνα στο Studio Mαυρομιχάλη, ο σκηνοθέτης της παράστασης Αριστοτέλης Μαγουλάς μιλάει στο E-Daily αναλύοντας το έργο, την σχέση μητέρας-παιδιού, αλλά και τις επιπτώσεις της σύγχρονης ζωής στις σχέσεις γενικότερα.

Η Αλίκη, ηρωίδα της παράστασης, στην προσπάθεια της να νιώσει μια, κάποια συναισθηματική σύνδεση, αποφασίζει να τηλεφωνήσει στην μητέρα της και να εξωτερικεύσει ένα συγκλονιστικό χείμαρρο αναμνήσεων και συναισθημάτων.

^{_{Στον ρόλο της Αλίκης η Λίζυ Ξανθοπούλου. © Γεωργία Σιέττου, Στέλιος Δανιήλ}}

Διαβάστε την συνέντευξη:

- Τι θα δούμε στο «Γιατί μαμά;»

Το παραλήρημα μιας γυναίκας που ζει αιώνια κάτω από την σκιά της μητέρας της. Ένας θεατρικός μονόλογος που ρέει σαν ρεύμα στο σώμα της ηρωίδας, στην προσπάθεια της για συναισθηματική διασύνδεση αλλά και αποσύνδεση.

Πρόκειται για ένα μονόπρακτο μπουφονικής αισθητικής που πραγματεύεται την πολυπλοκότητα των δεσμών της σχέσης μάνας – παιδιού στη σύγχρονη πραγματικότητα, υπό τη μορφή ενός συγκλονιστικού μονολόγου, προερχόμενου από το ίδιο το υποσυνείδητο.

_{^{Στον ρόλο της Αλίκης η Λίζυ Ξανθοπούλου. © Γεωργία Σιέττου, Στέλιος Δανιήλ}}

- Τοξική αγάπη - Σχέση εξάρτησης. Μπορεί να σωθεί πιστεύεις μια προβληματική σχέση ενός παιδιού με την μητέρα του;

Η εξάρτηση δεν έχει πάντα αρνητική έννοια· κατά τη γνώμη μου μπορεί να λάβει θετική μορφή, χωρίς τοξίνες.

Ας πάρουμε μια ιδέα από την ίδια τη φύση. Αν φανταστούμε ένα μωρό το οποίο βρίσκεται ακόμη στην κοιλιά της μαμάς του, συνδέεται μαζί της με τέτοιο τρόπο ώστε η εξάρτηση είναι ουσιαστικά αυτή που το κρατάει ζωντανό.

Τρέφεται δηλαδή μέσω του ομφάλιου λώρου, μεγαλώνει και αναπτύσσεται μαζί με την μητέρα του.

Εκείνη από την άλλη, προσέχει πιο πολύ την υγεία της και τον εαυτό της τους μήνες πριν τον τοκετό, έτσι ώστε να μεγαλώσει ένα υγιές βρέφος. Σύνδεση “προστασίας” με λίγα λόγια.

Όσον αφορά τις προβληματικές σχεσεις ενός παιδιού με την μητέρα του, πιστεύω ότι αυτές μπορούν να εξελιχθούν και να επιλυθούν αρκεί να υπάρχει συνειδητοποίηση κι από τις δύο πλευρές.

Αυτές οι σχέσεις συνήθως αφήνουν πληγές, κυρίως στα παιδιά, αφού ένα μεγάλο ποσοστό του χαρακτήρα μας βασίζεται στους γονείς μας.

Οι γονείς από την άλλη – και ειδικά οι μητέρες – καλούνται κάποτε να συγχωρέσουν και να να συγχωρεθούν, έρχοντας αντιμέτωποι με τον ίδιο τους τον εαυτό· μια μάνα κι ένα πατέρα αντίστοιχα, που πάντα βαθιά μεσα τους όλα τα κάνουν 'για το δικό μας καλό', απλά με ένα δικό τους τρόπο. Το αστείο είναι οτι το εννοούν. Κατα τ' άλλα, η λέξη 'προβληματική' δεν υφίσταται στη φύση. Η φύση αποδέχεται το 'προβληματικό' σαν φυσιολογικό,  εντάσσοντας το στο περιβάλλον με τρόπο οργανικό.

Πιστεύω οτι η αγάπη  που τρέφει ένα παιδί για τη μητέρα του, εξαρτάται αρκετά κι από την ποιότητα της αγάπης της μητέρας κι από τον τρόπο με τον οποίο επιλέγει εκείνη να την εκφράσει απέναντι του.

- Γιατί μας αποξενώνει η υπερβολική αγάπη;

Γιατί η υπερβολή από μόνη της έχει επιθετική φύση. Εμπεριέχει την έννοια του όγκου, του εξπρεσιονισμού. Έχει μια ορμή που ενστικτωδώς, ως ανθρώπινα όντα μας αναγκάζει να λαμβάνουμε θέση άμυνας. Η υπερβολή εμποδίζει και επιβραδύνει τη συνειδητοποίηση. Πολλές φορές δεν ξέρουμε αν θέλουμε να γελάσουμε, να κλάψουμε, ή να ενθουσιαστούμε με κάτι υπερβολικό.

Ξαφνικά πλημμυριζόμαστε από χαοτικό συναίσθημα, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα που θα προκαλέσει στην ψυχή μας. Αυτό μας κάνει να θέλουμε να το αφουγκραστούμε απο απόσταση.

Η απόσταση δίνει χώρο και χρόνο να σκεφτείς και να επιλέξεις συνειδητά την αντίδραση σου. Μιλάμε όμως για αφηρημένες έννοιες, που κι αυτές θέλουν χρόνο από μόνες, τους αρχικά να γειωθούν, έπειτα να προσδιοριστούν κι αργότερα να βρούν τον τρόπο να εξωτερικευτούν.

Η αποξένωση έρχεται για τη συνειδητοποίηση. Γίνομαι ξένος, σημαίνει γίνομαι παρατηρητής του ίδιου μου του εαυτού. Γιατί να μη μας αποξενώνει η υπερβολική αγάπη; Μας δίνει χρόνο να σκεφτούμε ξανά και χώρο να αναθεωρήσουμε, ή ακόμη και να επαναορίσουμε την έννοια της υπερβολής και το συναίσθημα που τελικά μας προκαλεί.

- Πώς είναι η δική σου σχέση με τους γονείς σου;

Υπάρχει αγάπη και κατανοήση.

- «Κάθε μέρα μιλάμε για το τι έφαγα και τι έκανα και δε σου έχω πει ποτέ τις σκέψεις μου,» λέει η Αλίκη στη μάνα της. Πολλοί θεατές θα την αφουγκραστούν και ίσως ταυτιστούν μαζί της. Πού οφείλεται κατα τη γνώμη σου αυτή η καθολική κοινοτυπία των σχέσεων των παιδιών με τις μητέρες τους;

Σε μια καθημερινότητα γεμάτη άγχος, χωρίς προσωπικό χρόνο, συνήθως μένουμε σε επιφανειακές συζητήσεις.

Ο απίστευτα γρήγορος ρυθμός υπερ-πληροφόρησης που μας διακατέχει εν έτει 2016, έχει αντικαταστήσει την θέληση της εξέλιξης του εαυτού, αλλά και της ανάγκης για εσωτερική επίγνωση.

Αυτό πολλές φορές έχει ως αποτέλεσμα να ουδετεροποιεί την ανάγκη μας να μοιραστούμε το συναίσθημα και τη σκέψη μας, ως έχουν. Έτσι, αρκούμαστε στο να μοιραζόμαστε απλά τη χροιά της φωνής μας, τη στιγμή που λέμε στη μητέρα μας 'καλά είμαι', παρά να ανοίξουμε θέματα που πραγματικά μας απασχολούν.

Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο και η κουλτούρα. Στην Ελλάδα κυρίως, έχουμε ταυτίσει κάποιες παραδόσεις ως πράξεις - δείγματα που επιδιώκουν να σημαίνουν κάτι βαθύτερο. Λόγου χάριν, ότι το φαγητό είναι μια πράξη εκδήλωσης ενδιαφέροντος από τις μητέρες προς τα παιδιά τους. Για παράδειγμα, ενώ μπορεί κατά βάθος να εννοούν ‘θέλω να νιώθεις οτι είμαι κοντά σου, σε ότι χρειαστείς,’ απλά πολλές φορές λένε ‘σου έχω φτιάξει το φαγητό που σ' αρέσει, αύριο τι να φτιάξω;’

Μητέρες όμως, κατά τη δική μου γνώμη, δεν είναι εκείνες που μαγειρεύουν για τα παιδιά τους, αλλά εκείνες που σέβονται τα παιδιά τους ρωτώντας τα αρχικά αν θέλουν να φάνε ή όχι.

Είναι στη φύση της μητέρας να συμβάλλει στην ευτυχία των παιδιών της, και ταυτόχρονα αυτό είναι που κάνει τη σχέση μαζί της τόσο ξεχωριστή και δυνατή.

- Τι σκέψεις θα ήθελες να έχουν οι θεατές μετά την παράσταση για να την θεωρήσεις επιτυχημένη; Ποιο είναι το επόμενο βήμα μετά την ταύτιση;

Δεν κάνουμε θέατρο για να ελέγχουμε τις σκεψεις των θεατών, το αντίθετο θα έλεγα.

Με αυτήν την παράσταση, ανοίγουμε μια πόρτα στο θεατή ως προς το ρεαλιστικό κομμάτι των δικών του συνδέσεων αλλά παράλληλα και στον υποσυνείδητο κόσμο αυτής της πολύπλοκης σχέσης μάνας - παιδιού. Εμείς θέτουμε το ερώτημα «Γιατί Μαμά;»

Από 'κει και πέρα οι θεατές είναι ελεύθεροι να σκεφτούν ό,τι θέλουν.

- Μέσα στο παραλήρημα της, η Αλίκη σχολιάζει μια «αρρώστια» της σύγχρονης εποχής αναφέροντας πως η λύση στην - αυτοπρόκλητη - μοναξιά της θα ήταν μια αντρική εκδοχή του εαυτού της. Πώς έφτασε στο σημείο να είναι τόσο απορροφημένη και αυστηρή με τον εαυτό της, μη μπορώντας να αλληλεπιδράσει με τρίτους;

Μιλάει αλληγορικά. Κατά τη δική μου άποψη, εννοεί οτι συνήθως οι άνθρωποι είναι μαζί χωρίς στην ουσία να συνυπάρχουν ψυχικά, πνευματικά και σωματικά αλλά ότι απλά συμβιώνουν. Η αρσενική εκδοχή της Αλίκης λοιπόν, είναι εκείνος ο άνθρωπος που θα της μοιάζει μόνο και μόνο επειδή δεν θα ταξιδεύει απλά πλάι σε αυτή, αλλά μέσα σε εκείνη.

Λέει χαρακτηρηστικά σ' ένα σημείο η Αλίκη, «Δε θέλω να περάσω όλη μου τη ζωή ταξιδεύοντας με συνεπιβάτες, θέλω έναν συνοδοιπόρο.»

Πολλές φορές η αυστηρότητα με τον εαυτό μας καθώς και η μη αλληλεπίδραση με τρίτους για κάποιο χρονικό διάστημα ίσως είναι ωφέλιμη και εποικοδομητική ως προς το να ξεκαθαρίσουμε τι πραγματικά θέλουμε από τους άλλους και ποιοί πραγματικά είμαστε εμείς.

_{Το «Γιατί μαμά;» ανεβαίνει κάθε Κυριακή στις 19.00 στο Studio Μαυρομιχάλη.}

_{Συνέντευξη: Στέλιος Χατζηθωμάς}