Ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια νέα, ύπουλη επιδημία. Όχι μια πανδημία ιών, αλλά μια “αναδυόμενη κρίση” θανάτων και ασθενειών στους εφήβους και τους νέους ενήλικες, σύμφωνα με τη μεγάλη διεθνή μελέτη Global Burden of Disease, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Lancet και παρουσιάστηκε στη Διάσκεψη Κορυφής για την Υγεία στο Βερολίνο.

Η έκθεση, που βασίστηκε σε πάνω από 300.000 πηγές δεδομένων και τη συνεργασία 16.500 επιστημόνων παγκοσμίως, αποτυπώνει ένα ανησυχητικό φαινόμενο: ενώ η ανθρωπότητα συνολικά ζει περισσότερο, οι νέοι άνθρωποι πεθαίνουν όλο και συχνότερα. Οι αιτίες ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή, όμως η κοινή συνισταμένη είναι η αποσταθεροποίηση της ψυχικής και σωματικής υγείας των νέων.

Η “χαμένη γενιά” των στατιστικών

Στις ηλικίες 10 έως 29 ετών, η έρευνα εντοπίζει σταθερή ή αυξανόμενη θνησιμότητα. Στη Βόρεια Αμερική και σε τμήματα της Λατινικής Αμερικής, η κρίση αποτυπώνεται σε εκρηκτικά ποσοστά αυτοκτονιών, εξάρτησης από ναρκωτικά και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ. Στην υποσαχάρια Αφρική, τα αίτια είναι πιο “παραδοσιακά” αλλά εξίσου τραγικά: λοιμώξεις, τροχαία, κακή πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη.

Για τις νέες γυναίκες ηλικίας 15–29 ετών, οι κυριότεροι παράγοντες θανάτου παραμένουν οι επιπλοκές εγκυμοσύνης ή τοκετού, τα τροχαία δυστυχήματα και η μηνιγγίτιδα, ασθένειες που θα μπορούσαν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν με βασικές δομές υγείας.

«Οι έντονες αυξήσεις σε νεαρές ηλικίες μάς σόκαραν», σημειώνει ο Christopher Murray, διευθυντής του Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. «Η ψυχική υγεία επιδεινώνεται δραματικά, αλλά δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία για το γιατί. Είναι τα social media; Ο τρόπος ζωής; Η μοναξιά μετά τον Covid-19; Ή κάτι βαθύτερο που δεν βλέπουμε ακόμη;»

Όταν η πρόοδος της Ιατρικής δεν αρκεί

Παρότι το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής φτάνει τα 76,3 έτη για τις γυναίκες και 71,5 για τους άνδρες, δηλαδή πάνω από 20 χρόνια περισσότερο σε σχέση με το 1950, η βελτίωση αυτή δεν αφορά όλους. Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, οι πολίτες φτάνουν κατά μέσο όρο τα 83 χρόνια, ενώ στην υποσαχάρια Αφρική μόλις τα 62, μια διαφορά που αντικατοπτρίζει οικονομικές, κοινωνικές και υγειονομικές ανισότητες.

Ταυτόχρονα, οι χρόνιες παθήσεις, καρδιοπάθειες, διαβήτης, παχυσαρκία, ευθύνονται πλέον για τα δύο τρίτα της συνολικής επιβάρυνσης της υγείας. Και οι ερευνητές τονίζουν πως σχεδόν ο μισός όγκος ασθενειών θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί: οι κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι γνωστοι, υπέρταση, ρύπανση του αέρα, κάπνισμα, καθιστική ζωή.

Η Emmanuela Gakidou, από το IHME, προειδοποιεί ότι οι περικοπές στη διεθνή χρηματοδότηση για την υγεία απειλούν να ακυρώσουν δεκαετίες προόδου. «Η πρόσβαση σε βασική φροντίδα, εμβόλια και φάρμακα εξαρτάται από αυτή τη στήριξη. Αν χαθεί, οι αδύναμοι θα μείνουν ακόμη πιο εκτεθειμένοι».

Η Αφρική προειδοποιεί για το μέλλον όλων

Ο Githinji Gitahi, επικεφαλής της οργάνωσης Amref Health Africa, το έθεσε ωμά: «Το 60% του πληθυσμού της Αφρικής είναι κάτω των 25 ετών. Αυτό μπορεί να είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα ή η μεγαλύτερη καταστροφή της ηπείρου». Η ήπειρος έχει ένα από τα νεότερα πληθυσμιακά προφίλ του κόσμου, αλλά χωρίς επενδύσεις στην υγεία και στην εκπαίδευση, αυτή η “δημογραφική ευλογία” κινδυνεύει να μετατραπεί σε κοινωνική έκρηξη.

Ο Gitahi μίλησε για “χαμένες πολιτικές” που αγνοούν τη νεολαία, προειδοποιώντας ότι «οι μη μεταδοτικές ασθένειες, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης, δεν είναι απειλές του μέλλοντος, σκοτώνουν ήδη σήμερα».

Το μήνυμα: Ήρθε η ώρα για δράση

Ο Christopher Murray συνοψίζει το συμπέρασμα της μελέτης με τρόπο που δύσκολα αφήνει περιθώρια παρερμηνείας:

«Τα στοιχεία της Global Burden of Disease είναι ένα ξυπνητήρι. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να αγνοούν πλέον ότι οι νέοι πεθαίνουν πιο γρήγορα, όχι από πολέμους, αλλά από τις ίδιες τις κοινωνίες που δημιούργησαν».

Ο κόσμος γερνά, αλλά οι νέοι φθείρονται νωρίτερα. Κι αυτό, σε μια εποχή τεχνολογικής υπερπληροφόρησης, ψυχικής πίεσης και διατροφικής αφθονίας, είναι ίσως το πιο παράδοξο, ανησυχητικό και αποκαλυπτικό δεδομένο του 21ου αιώνα.