Σύμφωνα με το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, «η αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο θα πρέπει να αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης κοινωνικής και συλλογικής προσπάθειας για ενδυνάμωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ενίσχυση των κοινωνικών αξιών του σεβασμού, της ισότητας και της αλληλεγγύης στο σχολείο, μέσα από οργανωμένες πρακτικές και εντατικά προγράμματα».

Οι εκπαιδευτικές αρχές της Ευρώπης, των ΗΠΑ κι άλλων χωρών διεθνώς, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, απεικονίζουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον και την προοπτική επένδυσης στον σχεδιασμό και την εφαρμογή προληπτικών προγραμμάτων διαχείρισης της ενδοσχολικής βίας, που καθιστούν τους μαθητές ικανούς να επιλύουν μόνοι τους τις συγκρούσεις, ενισχύουν τη συμμετοχή τους σε ομάδες και στη λήψη αποφάσεων (Αρτινοπούλου κ.α., 2016). Στην πραγματικότητα η εφαρμογή των προγραμμάτων ως τώρα δεν φαίνεται να έχει λειτουργήσει στο σύνολο.

Θεωρώ ότι δεν υπάρχουν αρκετοί σχολικοί ψυχολόγοι. Θα πρέπει να μπει ένας μόνιμα σε κάθε σχολείο. Μία άποψη είναι ότι αν δεν ενεργοποιηθεί το κράτος στην κατεύθυνση της μόνιμης τοποθέτησης σχολικών ψυχολόγων τουλάχιστον ενός σε κάθε σχολείο οποιαδήποτε άλλη βραχυχρόνια παρέμβαση τύπου εφαρμογή προγραμμάτων για ένα ή δύο χρόνια δεν επαρκούν.

Δεν υπάρχουν αρκετοί σχολικοί ψυχολόγοι. Θα πρέπει να μπει ένας μόνιμα σε κάθε σχολείο. 

Τα προγράμματα αυτά συνήθως αφορούν προσωπικές πρωτοβουλίες και εφαρμόζονται μεμονωμένα σε κάποια σχολεία, καθώς η εφαρμογή μετά την έγκριση του προγράμματος, εξαρτάται από τον/την διευθυντή, και κατά προέκταση του διδακτικού προσωπικού, δηλαδή την προθυμία του/της να ενεργοποιηθεί το σχολικό σύστημα για την εφαρμογή του προγράμματος.

Ας μην ξεχνάμε ότι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι υπό-στελεχωμένοι και με μισθούς μικρότερους από αυτούς που έπαιρναν πριν από είκοσι χρόνια, που δεν ανταποκρίνονται στην αξία του λειτουργήματος του να είσαι καθηγητής, το οποίο είναι ένα λειτούργημα με πολλούς ρόλους.

Σύμφωνα επίσης με την Αρτινοπούλου και τους συναδέλφων της, (2016), η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα διαχείρισης φαινομένων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού είναι σημαντική όσον αφορά την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου. Άρα η αποτελεσματική επέμβαση των εκπαιδευτικών απαιτεί εξειδίκευση πέρα της διδακτικής πρακτικής.

Δεν είναι εκπαιδευμένοι στη διαχείριση βίας και εκφοβισμού ή έστω και συγκρούσεων και ενδεχομένως δε θα έπρεπε να πέφτει η ευθύνη σε αυτούς να λύσουν αυτά τα θέματα τα οποία απαιτούν χρόνο και εστιασμένη προσοχή, συγκεκριμένη μεθοδολογία.

Στις περισσότερες περιπτώσεις εξαντλημένοι ήδη και μέσα από το πέρασμα των χρόνων, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές θα σταματήσουν να παρεμβαίνουν νιώθοντας ανίσχυροι βλέποντας να επαναλαμβάνονται καθημερινά σχεδόν ή σε τακτά χρονικά διαστήματα τα ίδια προβλήματα.

Δεν υπάρχει πρόληψη ή ουσιαστική παρέμβαση αλλά μόνο «πυροσβεστική» αντιμετώπιση εκ των υστέρων

Δεν υπάρχει πρόληψη ή ουσιαστική παρέμβαση αλλά μόνο «πυροσβεστική» αντιμετώπιση εκ των υστέρων του προβλήματος που όμως δεν κάνει τους μαθητές να νιώθουν ασφάλεια ή προστασία αφού συχνά το πρόβλημα/η σύγκρουση έστω και αν δε λαμβάνει χωρά στο πλαίσιο του σχολείου θα μεταφερθεί εκτός σχολείου και στο διαδίκτυο.

Οι καθηγητές εισέρχονται στο εκπαιδευτικό σύστημα αναλαμβάνοντας υπερπλήρεις τάξεις, παιδιών και έχουν να αντιμετωπίσουν ήδη την δυσκολία του να πειθαρχήσουν και ουσιαστικά να τραβήξουν το ενδιαφέρον μίας τάξης με έναν μη εκφοβιστικό, μη αυταρχικό τρόπο. Παράλληλα δέχονται συχνά απειλές και μηνύσεις από γονείς που σε κάποιες περιπτώσεις δεν μπορούν ή δεν αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι ότι πρέπει να βάλουν υγιή όρια στα παιδιά τους.

Η εμπειρία που έχω ως σχολική ψυχολόγος την περίοδο πριν το 2012, σε δημόσιο δημοτικό αλλά και λύκειο της Νέας Υόρκης ήταν ότι στο δημοτικό υπήρχε τουλάχιστον μια σχολική ψυχολόγος, με πλήρως εξοπλισμένο play room (με παιχνίδια όπως κουκλόσπιτο, τραπέζι της άμμου, κλπ.), και ασκούμενες, κοπέλες δηλαδή που έκαναν την άσκηση τους και αναλάμβαναν και αυτές μέρος της εργασίας υπό την καθοδήγησή της για ένα χρόνο.

Στο Γυμνάσιο/Λύκειο δε, υπήρχε ολόκληρη ομάδα επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, (parent coordinator, school counselor, school social worker, guidance counselor) και ειδικοί σχετικά με τις μαθησιακές δυσκολίες για την διάγνωση δυσκολιών και παραπομπή.

Οι σχολικοί ψυχολόγοι αναλαμβάνουν εκτός των άλλων και να βοηθήσουν σχετικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό για τους τελειόφοιτους. Οργανώνονταν ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης κατά την διάρκεια των μεγάλων διαλειμμάτων, και ατομικές συνεδρίες αντίστοιχα. Έτρεχαν προγράμματα και παρουσιάσεις εντός του σχολείου από την ομάδα ψυχικής υγείας για πρόληψη εκφοβισμού, κατάχρησης ναρκωτικών κ.α. Συναντήσεις με γονείς επίσης.

Ένας σχολικός ψυχολόγος στην Ελλάδα αντίστοιχα μπορεί να οργανώσει ομάδες, με τα παιδιά, με τους γονείς αλλά και με το διδακτικό προσωπικό ώστε να αποφεύγεται το burn out (επαγγελματική εξουθένωση). Το επάγγελμα των ψυχολόγων είναι το μόνο στο οποίο υπάρχει πρόβλεψη, στην αρχή ειδικά επιβάλλεται, η «εποπτεία» δηλαδή συναντήσεις των επαγγελματιών μεταξύ τους αρχικά με την καθοδήγηση ενός πιο έμπειρου ψυχοθεραπευτή, για ανταλλαγή απόψεων για καλύτερη διαχείριση περιστατικών.

Τελικά όμως πρόκειται για μία πολύ σημαντική διαδικασία που περισσότερο έχει να κάνει με την πρόληψη του λεγόμενου burn out δηλαδή της επαγγελματικής εξουθένωσης που συχνά απαντάται σε όλα τα επαγγέλματα ανθρωπιστικής φύσης και όπου ο επαγγελματίας έρχεται σε επαφή έμμεσα με το ανθρώπινο τραύμα, οπότε και «κινδυνεύει» από το λεγόμενο vicarious trauma (δευτερογενές τραυματικό στρες) ή compassion fatigue (κόπωση συμπόνοιας) όπως δάσκαλοι και καθηγητές, γιατροί, αλλά και αστυνομικοί, πυροσβέστες κλπ.

Ένας ψυχολόγος που πάει μία φορά την εβδομάδα σε κάποια σχολεία, είναι μία αρχή αλλά δυστυχώς δεν επαρκεί

Αν υπάρχει πολιτική βούληση και θέλει η πολιτεία να επενδύσει σε ένα καλύτερο σχολικό περιβάλλον για τους νέους που θα γίνουν οι πολίτες του αύριο, μπορεί, και σίγουρα αξίζει. Το σχολικό περιβάλλον θα ήταν καλύτερο με την τοποθέτηση μόνιμων σχολικών ψυχολόγων σε όλα τα σχολεία, με ειδικά διαμορφωμένους χώρους, έτσι ώστε ο μαθητής να ξέρει που μπορεί να απευθυνθεί αν θελήσει. Ένας ψυχολόγος που πάει μία φορά την εβδομάδα σε κάποια σχολεία, είναι μία αρχή αλλά δυστυχώς δεν επαρκεί.

Τα παιδιά που κινδυνεύουν να βρεθούν είτε στην θέση του θύτη είτε το θύματος καλό θα ήταν να παραπέμπονται για συναντήσεις με τον ψυχολόγο αντί να τους επιβάλλεται τιμωρία, σίγουρα δεν θα λειτουργήσει για όλους αυτό αλλά αν λειτουργήσει για κάποιους από αυτούς τους νέους, τους γονείς και τους καθηγητές τους και πάλι το έργο που θα γίνει θα είναι σημαντικό.

Μαντώ Κωνσταντουλάκη
EMDR Europe Πιστοποιημένη Θεραπευτής για Ενήλικες, Εφήβους και Παιδιά
Ομαδική Αναλυτής, Θεραπευτής Ζεύγους & Οικογένειας
Εκπαιδευμένη σε τεχνικές Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς
Αδειούχος Ψυχολόγος, Αθήνα, Ελλάδα
Πιστοποιημένη Σχολική Ψυχολόγος στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, Η.Π.Α.
T:6973336815
https://konstantoulaki.gr/