Δεν χρειάζεται να το πούμε εμείς. Όλοι ξέρουμε πόσο σημαντική ιστορική φυσιογνωμία υπήρξε ο Μέγας Αλέξανδρος. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως οι άνθρωποι που έχουν το Μέγας μπροστά στο όνομά τους, είναι ελάχιστοι. Ο γιος του βασιλιά των Μακεδόνων Φιλίππου του Β’ και της Ολυμπιάδας, έκανε κάτι που κανένας άλλος στρατηλάτης δεν κατάφερε. Να φτάσει την αυτοκρατορία του μέχρι την Αίγυπτο, τα βάθη της Περσίας και την Ινδία.
Τα κατορθώματά του δεν τον ανέδειξαν μόνο αυτοκράτορα και αργότερα ως Μέγα. Τα κατορθώματά του τον έκαναν να λατρευτεί σαν θεός. Και όσο βρισκόταν στη ζωή, αλλά κυρίως μετά τον θάνατό του. Ήταν το στρατηγικό του μυαλό, η ικανότητά του στη μάχη, το όραμά του για μια πολυφυλετική αυτοκρατορία και τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και παιδείας που τον έκανε θαυμαστό στον αρχαίο κόσμο, ένας θαυμασμός που παραμένει και μέχρι τις μέρες μας.
Τόνοι μελάνι έχουν χυθεί γι’ αυτόν, ενώ πολλοί άνθρωποι μελετούν τα κατορθώματά του σε όλη τους τη ζωή. Στα χρόνια του και μετά τον θάνατό του, λατρεύτηκε σαν θεός, ενώ και σήμερα λατρεύεται, αν όχι σαν θεός, σίγουρα σαν μια τεράστια προσωπικότητα που όμοια της δύσκολα υπήρξε πριν και μετά από αυτόν.
Θα μιλήσουμε λοιπόν για τον Μέγα Αλέξανδρο και για τη λατρεία προς το πρόσωπό του, πως άρχισε και ακόμα δυο παραδείγματα που επιβεβαιώνουν αυτό το επιχείρημα. Το σίγουρο είναι πως ο μέγας Αλέξανδρος υπήρξε ένας ικανός στρατηγός και βασιλιάς, σοφός και δίκαιος. Το όραμά του, να ζουν όλοι οι λαοί που κατέκτησε ως ίσοι, με σεβασμό στα ήθη και τα έθιμα τους, ήταν ένας ηθικός τρόπος για να κρατήσει μια αυτοκρατορία ενωμένη. Όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι που λατρεύτηκαν σαν θεοί, ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Κι αυτός ήταν ο κύριος λόγος που τελικά λατρεύτηκε.
Η αρχή
Από την γέννησή του ακόμα, ειπώθηκαν ιστορίες που αφορούσαν την θεϊκή του υπόσταση. Ο Πλούταρχος είχε αναφέρει ότι πριν από τη γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου έπεφταν κεραυνοί και βροντές. Την ημέρα της γέννησής του, κάηκε ο ναός της Εφέσιας Αρτέμιδος από τον Ηρόστρατο, ο οποίος απλά με αυτόν τον τρόπο ήθελε να αφήσει το όνομά του στην ιστορία. Τον καταδίκασαν και αποφάσισαν να μην αναφέρουν ποτέ το όνομά του, αλλά όλοι τον θυμούνται λόγω της γέννησης του Αλέξανδρου. Οι ιερείς το ερμήνευσαν τότε ως οιωνό της υποταγής της Ασίας, με τον Αλέξανδρο να επαληθεύει την προφητεία.
Το γενεαλογικό του δέντρο περιελάμβανε τον Δία και τον Ηρακλή, ενώ και από την πλευρά της μητέρας του, καταγόταν από τον αθάνατο μυθικό Αχιλλέα. Έτσι ο Αλέξανδρος μεγάλωσε έχοντας ήδη την πεποίθησηότι είχε κάτι θεϊκό μέσα του, κυρίως από την πλευρά της μητέρας του, που έλεγε ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν γιος του Φιλίππου, αλλά τον συνέλαβε με ένα φίδι, του οποίου τη μορφή είχε πάρει ο Δίας. Ο Φίλλιπος την κατηγόρησε για μοιχεία και την έστειλε στην Ήπειρο, αλλά στην ανατροφή του γιου της, η Ολυμπιάδα που τον αγαπούσε παθολογικά, φρόντισε να του τονίζει ότι έχει θεϊκή καταγωγή.
Ο Αλέξανδρος λοιπόν είχε αυτή την πεποίθηση για όλη του τη ζωή, ότι είχε θεϊκή υπόσταση. Αυτό σε συνδυασμό με την μόρφωση που πήρε από τον δάσκαλο του και φιλόσοφο Αριστοτέλη, ήταν αυτά που δημιούργησαν μια σπουδαία αυτοπεποίθηση, που τον έκαναν να νιώθει άτρωτος και ατρόμητός και τον έκαναν να πάρει την απόφαση να συνεχίσει τις εκστρατείες του πατέρα του και να ξεκινήσει αυτή κατά των Περσών. Ένας 20χρονος άλλωστε δεν θα μπορούσε να καταφέρει να κατακτήσει μια αχανή αυτοκρατορία αν δεν πίστευε όλα αυτά για τον εαυτό του, ούτε βέβαια αν δεν τα πίστευαν μερικοί από τους γύρω του, που ήδη τον λάτρευαν σαν κάτι περισσότερο από άνθρωπο. Κι εκείνος, βέβαια, πίστευε ότι ακολουθούσε την πορεία του Διονύσου, κι εκείνοι που αργότερα τον τίμησαν σαν θεό πως ήταν ο ίδιος ο Διόνυσος.
Η κατάκτηση της Περσίας και της Αιγύπτου
Ο Αλέξανδρος έφυγε σε μικρή ηλικία για την εκστρατεία εναντίον των Περσών, οι οποίοι είχαν πολλαπλάσιο στρατό. Ήταν πεπεισμένος πως θα μπορούσε να φτάσει μέχρι τα βάθη της Ανατολής, να διαδώσει την ελληνική γλώσσα και να εφαρμόσει το όραμα του ώστε όλοι οι κατακτημένοι λαοί να αφομοιωθούν με ειρηνικό τρόπο, χωρίς να τους επιβάλλει τα δικά του έθιμα και να τους κλέψει τους θησαυρούς τους.
Πάνω στο άλογο του, στον θρυλικό Βουκεφάλα, ο Αλέξανδρος στάθηκε στον Γρανικό ποταμό, στην Ισσό, στα Γαυγάμηλα και σε πολλές πολιορκίες και επόπτευε όλον τον χώρο της μάχης, όπου βρίσκονταν εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες. Και τα έβλεπε όλα, του κατέβαιναν ιδέες άμεσα και ήξερε ακριβώς τι να κάνει. Γι’ αυτό δεν έχασε ποτέ καμία μάχη σε ολόκληρη την εκστρατεία, ακόμα κι εκείνη στον Υδάσπη ποταμό της Ινδίας, όπου βρέθηκε απέναντι σε έναν στρατό που χρησιμοποιούσε ελέφαντες.
Οι άνθρωποι γύρω του αναρωτιόντουσαν αν ήταν άνθρωπος ή θεός. Ο Αρριανός είχε γράψει πως ένας άνθρωπος που δεν μπορούσε να συγκριθεί με κανέναν άλλον άνθρωπο στον κόσμο και που είχε καταφέρει τόσα πολλά, πρέπει να γεννήθηκε με θεία βούληση.
Κατακτώντας όλα αυτά τα εδάφη, πολύς κόσμος πίστεψε το ίδιο. Ότι δεν μπορεί να είναι απλά άνθρωπος. Στην Αίγυπτο τον χαιρέτησαν ως γιο του Άμμωνος Δία, ως υιό του θεού. Οι Πέρσες, όπως συνήθιζαν βέβαια και με τον Δαρείο, τον προσκυνούσαν όταν περνούσε από μπροστά τους. Η φήμη του είχε φτάσει παντού και ο ίδιος προκαλούσε μια θεία λατρεία και δέος ακόμα και πριν πεθάνει.
Το κράτος δικαιοσύνης που ήθελε να δημιουργήσει, με τους Έλληνες να μην εκμεταλλεύονται τους κατακτημένους λαούς και εκείνοι με τη σειρά τους να μη μισούν τους Έλληνες, ένα κράτος ίσων όπως έλεγε και στον όρκο του, ήταν και ο λόγος που επέτρεπε σε όλους να συνεχίσουν τα έθιμα τους, ακόμα και το προσκύνημα. Αλλά αρκετοί από τους συμπατριώτες του εξοργίστηκαν με όλα αυτά. Μπορεί ο Ηφαιστίωνας μέχρι να πεθάνει να τον υποστήριζε σθεναρά, αλλά όχι όλοι. Και δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι αυτό του το όραμα ήταν και η αρχή του τέλους του.
Ο τάφος του και το προσκύνημα
Αν λατρεύτηκε με κάποιον τρόπο σαν θεός εν ζωή, για λόγους παραδόσεων ή για λόγους θαυμασμού, αυτό μεγάλωσε ακόμα περισσότερο μετά τον θάνατό του. Πέθανε νέος, μόλις 33 ετών, με τον θάνατό του να προκαλεί έκπληξη και να έχει μεγάλο αντίκτυπο όχι μόνο στην Ελλάδα και στα εδάφη που κατέκτησε, αλλά σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.
Η λατρεία προς το πρόσωπό του άνθισε πολύ γρήγορα. Οι Αιγύπτιοι όπως είπαμε και παραπάνω πίστευαν ότι είναι ο γιος του θεού Άμμωνος Δία, αφού οι ιερείς του μαντείου του ομώνυμου ναού τον είχαν χαιρετήσει έτσι ακριβώς εννέα χρόνια πριν τον θάνατό του. Οι Πέρσες τον προσκυνούσαν ήδη με ευχαρίστηση σαν θεό. Οπότε είναι λογικό μετά τον θάνατό του, αυτό να γιγαντωθεί.
Η σορός του μουμιοποιήθηκε, όπως συνέβαινε με τους Φαραώ και τοποθετήθηκε σε ένα μεγαλοπρεπές μαυσωλείο στην πόλη που ίδρυσε ο ίδιος και φέρει το όνομά του, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο τάφος του ονομάστηκε «Σώμα». Για αρκετούς αιώνες και μέχρι την επικράτηση του Χριστιανισμού, προσκυνητές έφταναν από όλα τα μήκη και τα πλάτη της αυτοκρατορίας για να προσκυνήσουν τον τάφο του, λατρεύοντας τον σαν θεό και ζητώντας την βοήθεια του για να πετύχουν τους στόχους που είχαν βάλει, πράγμα που ο Αλεξανδρος είχε κάνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αλλά και κάνοντας επίκληση στη δύναμη και τη σοφία του ώστε να λύσει καθημερινά δικά τους προβλήματα.
Αυτό που πίστευαν ήταν πως ο θεός Αλέξανδρος μπορούσε να κάνει τα πάντα και να τους χαρίσει πλούτη και μια καλή ζωή. Δεν τον έβλεπαν σαν έναν νεκρό βασιλιά αλλά σαν μια πραγματική θεότητα, μια από τις σημαντικότερες μάλιστα στην Μέση Ανατολή, μέρη της Ασίας και της Ευρώπης.
Λόγω των εδαφών που κατέκτησε αναφέρεται, άλλωστε σε όλες τις γνωστές θρησκείες, στον Χριστιανισμό, τον Ιουδαισμό, το Ισλάμ, τον Ινδουισμό και τον Βουδισμό. Μάλιστα στον Ιουδαισμό για κάποιον καιρό πίστεψαν πως ο Αλέξανδρος εκπλήρωσε μια προφητεία του Ησαϊα που έλεγε το εξής:
«Όταν ο λαός της Αιγύπτου αναφωνήσει στον Κύριο, τότε ο Κύριος θα τους στείλει έναν άνθρωπο για να τους σώσει. Θα τους κυβερνήσει και θα τους σώσει από κινδύνους».
Οι μελετητές πιστεύουν πως αυτός ήταν ο Αλέξανδρος και γι’ αυτό αφού ανέτρεψε την περσική κατοχή, ο κόσμος πίστεψε ότι είναι ο Μεσσίας. Και αργότερα θεός. Η λατρεία του κράτησε όλα τα επόμενα χρόνια, που ονομάστηκαν Αλεξανδρινά, μέχρι την απόλυτη επικράτηση του Χριστιανισμού. Μπορεί πολλοί να τον αμφισβητούν ή να αναφέρονται με σκεπτικισμό στην προσωπικότητά του, αλλά το χάρισμά του ήταν σίγουρα μεγαλύτερο από τον θάνατο.
Επίλογος
Η σορός του όταν επικράτησε τελικά ο χριστιανισμός εξαφανίστηκε. Υπάρχουν πολλές θεωρίες ως προς το που μπορεί να βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Αν και πολλές φορές έχουν αναπτερωθεί οι ελπίδες για διάφορα σημεία, δεν έχει βρεθεί. Οι θεωρίες είναι πολλές και τώρα θα σας πούμε μια από αυτές, όχι γιατί την θεωρούμε επικρατέστερη, γιατί άλλωστε δεν μπορούμε να ξέρουμε, αλλά για να δείξουμε με ακόμα έναν τρόπο πόσο ιερό θεωρούνταν το σώμα του.
Ο ιστορικός Andrew Chugg πιστεύει πως γνωρίζει που είναι τα λείψανα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η τελευταία αναφορά στον τάφο του στην Αλεξάνδρεια γίνεται το 390 μ.Χ., ενώ όπως αναφέρει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος το 400 μ.Χ. που επισκέφθηκε την πόλη δεν υπήρχε. Το 392 μ.Χ. άρχισε να αναφέρεται ότι στην πόλη υπήρχε ο τάφος του Αγίου Μάρκου. Η ύπαρξη των λειψάνων του, λέει ο ιστορικός, είναι μυστηριώδης αφού σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, οι ειδωλολάτρες τον διαπόμπευσαν και έκαψαν το σώμα του το 68 μ.Χ. Και δεν υπήρξε κάποια αναφορά στο σώμα του για τρεις αιώνες.
Εκείνη την εποχή, ένας άλλος Μέγας, ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος, από το 389 έως το 391 μ.Χ., καθιέρωσε τον χριστιανισμό ως τη μόνη νόμιμη θρησκεία απαγορεύοντας τους παγανιστικούς ναούς τους οποίους και κατέστρεψε. Ο Andrew Chugg λοιπόν εκτιμά ότι ο Μέγας Αλέξανδρος βαφτίστηκε Άγιος Μάρκος για να σωθούν τα λείψανά του από τα διατάγματα του Θεοδόσιου και τους χριστιανούς.
Έτσι όπως αναφέρει το 828 μ.Χ., η σορός του Άγιου Μάρκου εκλάπη από εμπόρους της Βενετίας και μεταφέρθηκε εκεί, όπου τοποθετήθηκε στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Δηλαδή εκεί που νομίζουμε ότι είναι ο Άγιος Μάρκος, σύμφωνα με τον Chugg, είναι ο Μέγας Αλέξανδρος. Δυο ακόμα επιχειρήματα που έχει είναι ότι η σορός ήταν μουμιοποιημένη, κάτι που έκαναν οι παγανιστές και όχι οι χριστιανοί, ενώ λίγα μέτρα από τον αρχικό τάφο του Μάρκου στη Βενετία πριν χτιστεί η Βασιλική, βρέθηκε ένα σπασμένο τμήμα λαξευμένου ασβεστόλιθου που απεικονίζει ασπίδα, περικνημίδες, ξίφος και ένα τμήμα λόγχης, αντικείμενα που παραπέμπουν σε Μακεδόνα. Άλλωστε αυτό το τελευταίο είχε επιβεβαιωθεί από μια έρευνα του 1998, πριν τη θεωρία του Chugg.
Ο ίδιος ζητά να γίνει εκταφή των λειψάνων και μέσω γενετικού ελέγχου και των τραυμάτων του Μέγα Αλέξανδρου, θα είναι εύκολο να βρεθεί η ταυτότητά τους. Ωστόσο η Καθολική Εκκλησία αρνείται. Αυτη λοιπόν, είναι μια από τις θεωρίες που έχει διχάσει τον ακαδημαϊκό κόσμο. Αλλά και μόνο η ύπαρξή της, αποδεικνύει πόσο ιερός ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος εκείνη την εποχή, και πόσο πολύ λατρεύτηκε σαν θεός.
