Στο σκληρό τοπίο των θρυλικών Ανωγείων της Κρήτης, που έγινε ακόμη πιο σκληρό και πιο γυμνό από τις φωτιές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήρθε στον κόσμο ο Αντώνης Ξυλούρης - Ψαραντώνης που έμελλε να γίνει ένας ζωντανός θρύλος της μουσικής, εμπλουτίζοντας την κρητική, τη μεσογειακή και την ευρωπαϊκή μουσική, με ήχους ανεπανάληπτους, με μουσικές εξαίσιες κι ερμηνείες απαρομοίαστες και μοναδικές. Ο πρώτος του δίσκος κυκλοφόρησε το 1973, ενώ από το 1980 τον «ανακαλύπτουν» στο εξωτερικό, οπότε και αρχίζουν οι απανωτές προσκλήσεις σε σημαντικά φεστιβάλ της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας.

Η λύρα του Ψαραντώνη εκτίθεται σήμερα στο The World's First Global Musical Instrument Museum στο Φοίνιξ της Αριζόνα των Η.Π.Α., όπου και προβάλλεται video με τον ίδιο τον καλλιτέχνη να παίζει τη λύρα του.

Στην Ελλάδα, ανάμεσα στους πρώτους που τον ανακαλύπτουν, είναι ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος θεσπίζοντας ένα ειδικό βραβείο για “μια ισχυρή και ιδιότυπη μουσική προσωπικότητα που παίζει λύρα και ονομάζεται Ψαραντώνης”, τον βραβεύει ως τον «Πρώτο λυράρη της Ελλάδας» στο Μουσικό Αύγουστο που οργανώνει το 1979, στα Ανώγεια.

Μέσα στη μουσική του Ψαραντώνη ζει η πανάρχαια μυθολογία της Κρήτης. Είτε μιλά για τον Δία, είτε για την κατασκευή της πρώτης λύρας από το μυθικό βοσκό Χαντίπερα, είτε για τους Κουρήτες, είτε εκφράζει με τη λύρα του αυτό που αισθάνεται ως ζωντανό μύθο της πατρίδας του, ο Ψαραντώνης επικυρώνει, με τη φυσική παρουσία του και με την τέχνη του, τους πανάρχαιους μύθους της Κρήτης. Γιατί ο Ψαραντώνης ζωντανεύει τους μύθους όχι μόνο με τη δεξιοτεχνία του, αλλά και με την πίστη του σε αυτούς, καθώς τους προσεγγίζει «με λογισμό και μ’ όνειρο», πιστεύοντας στη σύγχρονη παρουσία και την ενέργειά τους.

Νέος μαζί και πανάρχαιος, ο Ψαραντώνης έχει τη δυναμική του ραψωδού και με την αδευτέρωτη δύναμή του στον αυτοσχεδιασμό κατορθώνει να δημιουργεί την ατμόσφαιρα του δέους, της ταραχής και του ρίγους, όπως ακριβώς οι μεγάλοι μουσικοί της τζαζ. Bαθύς γνώστης και πραγματικός λάτρης της παράδοσης μα και από τη φύση του απείθαρχος και ανήσυχος, απρόοπτος και αποκαλυπτικός, ο Ψαραντώνης θεωρείται σήμερα ως ο τολμηρός, αλλά συγχρόνως και στοχαστικός ανανεωτής της παράδοσης.