Οι εικόνες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, αυτά τα κολαστήρια ανθρώπων όπου η ανθρώπινη υπόσταση εξαφανιζόταν και γίνονταν εν τέλει νεκροταφεία, σου δημιουργούν πάντα έναν κόμπο στο λαιμό, μια δυσφορία στο στήθος. Ακόμα περισσότερο αυτό συμβαίνει, αν επισκεφθείς ένα από αυτά. Πριν πλησιάσεις κιόλας, το συναίσθημα που σε πιάνει δεν περιγράφεται εύκολα.

Το Νταχάου βρίσκεται λίγο έξω από το Μόναχο. Σε αυτή τη μικρή πόλη των σχεδόν 48 χιλιάδων κατοίκων, στις 22 Μαρτίου του 1933, φτιάχτηκε το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Σε αυτό βασίστηκαν αργότερα πολλά από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και εξόντωσης που έχτισε η απάνθρωπη ιδεολογία του Χίτλερ.

Αρχικά το Νταχάου υπήρξε στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων, μελών του κομουνιστικού κόμματος, σοσιαλδημοκρατών και άλλων αντιφρονούντων. Άνοιξε μόλις 52 ημέρες μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Αργότερα σε αυτό μεταφέρθηκαν Ρομά, ομοφυλόφιλοι αλλά και Εβραίοι, κυρίως μετά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων».

Μόλις οι κρατούμενοι έφταναν στο στρατόπεδο, καταγράφονταν και όλα τους τα προσωπικά αντικείμενα κατάσχονταν. Οι ναζί τους χτυπούσαν και πολλές φορές έκλεβαν τα προσωπικά τους αντικείμενα χωρίς να τα καταγράψουν. Τους ξύριζαν το κεφάλι και το σώμα και τους απολύμαναν εντατικά, σε μια διαδικασία εξαχρείωσης τους από την πρώτη κιόλας στιγμή.

Από την αρχή, η εργασία συχνά εξυπηρετούσε τον εξευτελισμό και τον βασανισμό των κρατουμένων, επιβάλλοντας τους μια παράλογη δραστηριότητα. Ειδικά μετά το 1938, οι κρατούμενοι αναγκάζονταν να δουλεύουν για εβδομάδες χωρίς ούτε μια ημέρα ξεκούρασης. Ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, με 208 κρατούμενους σε κάθε στρατώνα και συνολικά περίπου 6.000 κρατούμενους.

Ο αρχηγός του στρατοπέδου αποφάσιζε αν κάποιος κρατούμενος ήταν άρρωστος και έστελνε τους γιατρούς, αλλά οι γιατροί δεν έκαναν και πολλά για να τους περιθάλψουν αλλά ούτε και για να διαπιστώσουν αν έγιναν καλά.

Οι κρατούμενοι ζούσαν υπό ένα συνεχές καθεστώς τρομοκρατίας και επιθέσεων από τους στρατιώτες των SS. Οι «Πειθαρχικοί και Ποινικοί Κανονισμοί για το Στρατόπεδο Κρατουμένων» εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στο Νταχάου τον Οκτώβριο του 1933 και μετά στα υπόλοιπα στρατόπεδα. Για την ακρίβεια έδιναν την ευχέρεια στα SS, να αναφέρουν αυθαίρετα περιστατικά, που οδηγούσαν στην τιμωρία, με τους κρατούμενους να τιμωρούνται όποτε ήθελαν εκείνοι. Τους χτυπούσαν, τους κρεμούσαν από δέντρα ή κοντάρια, τους στερούσαν το φαγητό και τους απειλούσαν συχνά με εκτέλεση.

Η αντίσταση δεν ήταν εύκολη, αλλά οι κρατούμενοι κατάφεραν να χτίσουν ένα μυστικό δίκτυο, που τους βοήθησε ψυχολογικά να ανταπεξέλθουν, βοηθώντας ο ένας τον άλλον και καταφέρνοντας να περνάνε εκτός στρατοπέδου γράμματα. Επίσης, δημιούργησαν μια βιβλιοθήκη που την πρόσεχαν ιδιαίτερα.

Οι κρατούμενοι που έκαναν τις σκληρότερες δουλειές, ήταν κυρίως εκείνοι που γίνονταν τα θύματα απάνθρωπων συνθηκών. Η δουλειά που έκαναν ήταν βασανιστήριο, κουβαλώντας πράγματα από το ένα σημείο στο άλλο και πίσω, ή σκάβοντας μια τρύπα που αργότερα θα έκλειναν. Όσοι πέθαιναν σε αυτές τις απάνθρωπες συνθήκες, απλά αντικαθιστούνταν από άλλους κρατούμενους.

Η διατροφή δεν βοηθούσε καθόλου. Η ποσότητα ήταν μικρότερη από εκείνη που χρειάζονταν οι κρατούμενοι, οι οποίοι προσπαθούσαν να ξεγελάσουν την πείνα τους πίνοντας νερό από τη βρύση. Αλλά όποιον τρόπο και αν βρήκαν, δεν κατάφεραν να σιτίζονται σωστά και η σωματική σήψη δεν αργούσε.

Οι θάνατοι ήταν συχνοί και αυξήθηκαν δραματικά το 1940, με τους νεκρούς να χάνουν την αξιοπρέπεια τους παντελώς. Οι SS για να κρύψουν την κατάσταση αυτή από το κοινό, έφτιαξαν ένα κρεματόριο.

Οι γιατροί που βρίσκονταν εκεί δεν είχαν εμπειρία, αλλά παρολ’ αυτά εξασκούσαν χωρίς καμία ηθική τις τεχνικές τους, όχι μόνο στους αρρώστους αλλά και στους υγιείς κρατούμενους, με πολλούς να φτάνουν στον θάνατο. Αυτό κάπως διορθώθηκε μετά το καλοκαίρι του 1942, όταν επετράπη στους ίδιους τους κρατουμένους που ήταν γιατροί να ασχοληθούν με τους αρρώστους.

Όσοι κρίνονταν ότι δεν ήταν ικανοί για δουλειά, εκτελούνταν με ένεση, και πέθαιναν στους στρατώνες ή μεταφέρονταν στα στρατόπεδα εξόντωσης. Βέβαια, τα πειράματα δεν έλειπαν ούτε από το Νταχάου. Οι κρατούμενοι χρησιμοποιήθηκαν σαν πειραματόζωα σε απάνθρωπες έρευνες για το λεγόμενο «Ερευνητικό Πρόγραμμα του Ράιχ». Τα πιο σημαντικά πειράματα που έγιναν στο Νταχάου ήταν εκείνο για τη Μαλάρια, όπου έβαζαν κουνούπια να μολύνουν κρατουμένους ή έκαναν μεταγγίσεις αίματος ώστε να μολύνουν κάποιον και ύστερα να χρησιμοποιήσουν το αίμα του για να μολύνουν και άλλους. Επίσης έκαναν βιοχημικά πειράματα με σουλφοναμίδη και αεροναυτικά ιατρικά πειράματα για έρευνα σχετικά με τη δυνατότητα επιβίωσης σε μεγάλα ύψη ή σε θαλάσσια δυσφορία.

Οι φωτογραφίες από το Νταχάου μαρτυρούν μόνο ένα μέρος από τον τρόμο που έζησαν όσοι άνθρωποι μεταφέρθηκαν εκεί. Γιατί αυτόν δεν μπορούμε να τον καταλάβουμε, μόνο να τον φανταστούμε. Οι καταγεγραμμένοι θάνατοι στο Νταχάου ήταν 32.000, αλλά υπήρχαν και χιλιάδες άλλοι που δεν καταγράφηκαν. Όταν το στρατόπεδο απελευθερώθηκε, οι 10 από τους 30 χιλιάδες κρατουμένους ήταν άρρωστοι.

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο Νταχάου κρατούμενοι έγιναν όσοι Ναζί περίμεναν να δικαστούν. Ακόμα κι έτσι, περιμένοντας την εκτέλεσή τους, δεν είχαν την εμπειρία όσων μετέφεραν εκεί τα 12 χρόνια που λειτούργησε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης, ως νεκροταφείο ψυχών, ως σκηνή για το πιο απάνθρωπο έργο στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Φωτογραφίες: Ναταλία Ασημακοπούλου