Αν έχεις την αίσθηση ότι όσο πλησιάζουν τα Χριστούγεννα οι άνθρωποι γίνονται λίγο πιο ζεστοί, πιο ανοιχτοί και πιο πρόθυμοι να δώσουν, δεν το φαντάζεσαι.
Γύρω στις 22 Δεκεμβρίου, λίγο μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο, παρατηρείται διεθνώς μια αύξηση σε πράξεις γενναιοδωρίας, κοινωνικής σύνδεσης και προσφοράς. Και πίσω από αυτό δεν κρύβεται μόνο το εορταστικό κλίμα, αλλά και ο ίδιος ο εγκέφαλος.
Το φως (ή μάλλον η έλλειψή του) παίζει καθοριστικό ρόλο. Τις πιο σκοτεινές ημέρες του χρόνου, ο εγκέφαλος αυξάνει την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει τον ύπνο, αλλά και επηρεάζει τη συναισθηματική μας κατάσταση. Ταυτόχρονα, παρατηρούνται αλλαγές στη σεροτονίνη και την ωκυτοκίνη, ορμόνες που σχετίζονται άμεσα με τη διάθεση, την ενσυναίσθηση και τη δημιουργία κοινωνικών δεσμών.
Η ωκυτοκίνη, γνωστή και ως «ορμόνη της σύνδεσης», φαίνεται να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο αυτή την περίοδο. Έρευνες δείχνουν ότι σε συνθήκες αυξημένου συναισθηματικού φορτίου και χαμηλού φωτός, οι άνθρωποι τείνουν να αναζητούν περισσότερη ανθρώπινη επαφή. Η ανάγκη για εγγύτητα ενεργοποιεί μηχανισμούς που ενισχύουν την εμπιστοσύνη, τη συνεργασία και τη γενναιοδωρία, όχι από υποχρέωση, αλλά ως βιολογική στρατηγική επιβίωσης.
Παράλληλα, ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το τέλος του έτους ως ένα «ψυχολογικό ορόσημο». Οι λεγόμενες temporal landmarks, στιγμές που σηματοδοτούν αλλαγές στον χρόνο, μας κάνουν πιο δεκτικούς σε αναστοχασμό και επαναξιολόγηση. Γύρω στις 22 Δεκεμβρίου, πολλοί άνθρωποι νιώθουν εντονότερα την ανάγκη να συνδεθούν, να κλείσουν εκκρεμότητες, να προσφέρουν ή να επανορθώσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δωρεές, οι πράξεις αλληλεγγύης και η κοινωνική δραστηριότητα κορυφώνονται αυτές τις ημέρες.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η συλλογική μνήμη. Πολιτισμικά, το τέλος του Δεκεμβρίου είναι φορτισμένο με έννοιες όπως η προσφορά, η κοινότητα και η οικογένεια. Ο εγκέφαλος, επηρεασμένος τόσο από τη βιολογία όσο και από τα κοινωνικά μοτίβα, «μαθαίνει» να συνδέει αυτή την περίοδο με θετικές κοινωνικές συμπεριφορές. Έτσι, η γενναιοδωρία δεν λειτουργεί μόνο ως συναίσθημα, αλλά και ως συνήθεια.
Τελικά, η 22η Δεκεμβρίου δεν είναι απλώς μια ημερομηνία λίγο πριν τις γιορτές. Είναι μια στιγμή όπου ο εγκέφαλος, οι ορμόνες και η συλλογική εμπειρία ευθυγραμμίζονται, κάνοντάς μας λίγο πιο ανθρώπινους. Πιο ανοιχτούς. Πιο πρόθυμους να δώσουμε. Και ίσως αυτό να είναι το πιο επιστημονικό, και ταυτόχρονα το πιο όμορφο, κομμάτι των Χριστουγέννων.
