«Εγώ δεν είμαι παρά ένας οδοιπόρος, ένας προσκυνητής πάνω σ'αυτή τη γή!
Άραγε εσείς είστε κάτι περισσότερο;»

Το Θέατρο Σημείο παρουσιάζει την παράσταση "Βέρθερος", ένα έργο βασισμένο στο μυθιστόρημα του J.W. Goethe, "Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου", σε σκηνοθεσία και σκηνική σύλληψη του Αλέξανδρου Διαμαντή.

Ένα από τα μεγαλύτερα κλασικά μυθιστορήματα, τα 'Πάθη του Νεαρού Βέρθερου', διαμόρφωσαν τον τρόπο που ο σύγχρονος άνθρωπος βλέπει τα πράγματα. «Θα ήταν άσχημο, αν ο καθένας δεν είχε περάσει στη ζωή του μια εποχή που να του φαίνεται ότι ο Βέρθερος έχει γραφτεί για αυτόν» έγραφε ο Γκαίτε στην αυτοβιογραφία του «Ποίηση και Αλήθεια». Ο Βέρθερος είναι ο εαυτός του. Αυτή η ξεκάθαρη ποιότητα τον κρατά σφριγηλό και ζωντανό ακόμη και σήμερα, 242 χρόνια μετά τη δημιουργία του.

Ο Βέρθερος είναι ένας νέος με ειλικρινή ευαισθησία, ονειροπόλος και αβέβαιος, ο οποίος αντιμετωπίζει τη ζωή σαν όνειρο, εξωθώντας τον εαυτό του στα άκρα.

Μια σειρά επεισοδίων που δοκιμάζουν την βαθιά του πίστη στους ανθρώπους και προπάντων ένας άτυχος έρωτας, τον οδηγούν στην ελεύθερη επιλογή ενός λυτρωτικού θανάτου, ο οποίος εντούτοις δεν είναι ούτε η απότομη διακοπή, ούτε η θλιβερή λύση στα πάθη και στους πόνους της καρδιάς του. Αντίθετα, είναι μια συγκλονιστική απόδειξη της αγαθής προσήλωσής του στις ιδέες και στην πίστη του. Με τον θάνατό του, δοκιμάζει την κοινωνία και θυσιάζεται με θετική τόλμη, θέλοντας να δείξει στους ανθρώπους τον δρόμο προς την ελευθερία, ο οποίος περνά μέσα από την κατανόηση ημών και των γύρω μας.

Η παράσταση είναι μια απόδοση τιμής σ'αυτό το αρχετυπικό έπος της νεότητας, από ανθρώπους εξίσου νέους όπως ο δημιουργός του και τα άτομα που τον ενέπνευσαν, πίσω στη Γερμανία του 1774. Με τη μεγαλύτερη δυνατή απλότητα και με ουσιαστική ειλικρίνεια, αναπαρίσταται η παλιά -αλλά  ζωντανή- ιστορία του Γκαίτε σ'ένα ονειρικό εικαστικό περιβάλλον στο χώρο της πραγματικότητας όπου ζει η Ποίηση. Η παράσταση δεν επιθυμεί να μιμηθεί την εποχή ή τα ήθη του Βέρθερου, ούτε να τον χρησιμοποιήσει ως αφορμή για οτιδήποτε άλλο άσχετο με αυτόν. Το παίξιμο είναι σύγχρονο και καθημερινό, του 21ου αιώνα. Σε κάποιες συμπεριφορές, κινήσεις και στάσεις επιχειρείται η σύνδεση με την εποχή του Ρομαντισμού, αλλά το γενικό αισθητικό περιβάλλον είναι άχρονο και βασικό του στοιχείο είναι η γρήγορη κίνηση του αέρα και το παιχνίδι των υλικών (μέταλλο, τσιμέντο, ύφασμα και ξύλο) με το φως.

Από την παράσταση περνούν σαν λάμψεις τα ανθρώπινα συναισθήματα και οι ανθρώπινες συμπεριφορές, με τις μικρότητες και το μεγαλείο τους. Μοναδικός σκοπός είναι η διήγηση της ιστορίας του Βέρθερου με καθαρό και δυνατό τρόπο. Άλλωστε το μήνυμα του Γκαίτε είναι σημαντικό: σκοπός της ζωής του ανθρώπου είναι η διεκδίκηση της ελευθερίας, ακόμα κι αν αυτή δεν μπορεί ποτέ να κατοχυρωθεί απόλυτα. Για να μπορέσει ο άνθρωπος να την κυνηγήσει, πρέπει να μάθει να ακούει τους συνανθρώπους του και τον εαυτό του και να σέβεται τα συναισθήματά του.

ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Goethe έγραψε τα 'Πάθη του Νεαρού Βέρθερου'  (Die Leiden des jungen Werthers) στα 1774, μέσα σ'ένα πυρετώδες διάστημα τριών εβδομάδων. Το αποτέλεσμα υπήρξε λυτρωτικό για τον ίδιο και καθοριστικό για την πορεία της λογοτεχνίας και ευρύτερα της τέχνης· από το Βέρθερο γεννήθηκε το κίνημα Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή), το οποίο με τη σειρά του, υπήρξε ο βασικός πρόδρομος του Ρομαντισμού.

Θέμα είναι ο εμπαιγμός που επιφυλάσσουν οι σκληρές και πεζές συνθήκες της πραγματικότητας σ'έναν παράφορο, παθιασμένο και όλο απόψεις νέο, τον Βέρθερο. Μέσα από μια σειρά άτυχων επεισοδίων, ο Βέρθερος ανακαλύπτει πως η ίδια η ανθρώπινη κατάσταση, με την περιοριστική φύση και τη συμβατικότητά της, δεν επιτρέπει ποτέ στο άτομο να είναι απολύτως ελεύθερο. Ο Βέρθερος αγαπά τη ζωή, την απλότητα, τη φύση και τον έρωτα. Ανακαλύπτει όμως πως αναπόφευκτη μοίρα μας είναι «να μην μας κατανοούν» και πως λόγω της μοναξιάς μας, εμποδιζόμαστε να ζήσουμε τις ζωές μας και να χαρούμε τις όποιες χαρές μας επιφυλάσσει η μοίρα. Με αυτό το πνεύμα και αφού η μεσολάβηση ενός μάταιου έρωτα, επιβεβαιώνει τους σκοτεινούς του συλλογισμούς, ο Βέρθερος αποφασίζει να επιλέξει την ελεύθερη έξοδο από τη ζωή (Freitod) και σκοτώνεται φυτεύοντας μια σφαίρα στο κεφάλι του.

Ο Βέρθερος τελειώνει τη ζωή του χαρούμενος, έντονος και δυνατός, έτσι όπως γενικά την έζησε. «Θα ξαναζήσουμε!» φωνάζει θριαμβευτικά. Βλέπει τη ζωή σαν μια πρόσκαιρη φάση, σαν ένα μέρος μιας ελικοειδούς κίνησης προς το Καλό· σαν το τμήμα ενός μεγαλύτερου σχεδίου. Έτσι ο θάνατός του δεν είναι ούτε η απότομη διακοπή, ούτε η θλιβερή λύση στα πάθη και τους πόνους της καρδιάς του. Αντίθετα, είναι μια συγκλονιστική απόδειξη της αγαθής προσήλωσής του στις ιδέες και στην πίστη του. Η Ελευθερία, η Επανάσταση και ο Έρωτας είναι οι τρείς βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους κτίζεται ο Βέρθερος. Ο ήρωάς μας ζεί τη ζωή του στο έπακρο. Κλαίει, γελάει, μεθάει, μιλάει ασταμάτητα για τα πάντα, έχει απόψεις και πάθος και θάρρος. Ο Βέρθερος είναι ένας άνθρωπος που γενικά δεν φοβάται. Τον συμπαθούμε έτσι γυμνός που εμφανίζεται μπροστά μας, και όσο πάει και βλέπουμε την ένταση και την δύναμη με τις οποίες αντιμετωπίζει τη μοίρα και τα πάθη του, γίνεται φίλος μας. Αλλά δεν φτάνουμε να τον αγαπήσουμε παρά μόνο όταν καταλάβουμε ότι όσο κι αν είναι ένας χάρτινος χαρακτήρας, ένα άστατο δημιούργημα του παλιού καιρού, ένας άνθρωπος της εποχής του, στην πραγματικότητα, είναι ακριβώς όπως εμείς. Είναι ένας νέος άνθρωπος, όπως είναι πάντοτε οι νέοι άνθρωποι, είτε ζουν στη Γερμανία τον 18ο αιώνα, είτε στην Ελλάδα σήμερα, είτε οπουδήποτε αλλού και οποτεδήποτε άλλοτε.

Η αισθητική ιδέα πίσω από την παράσταση, ξεκίνησε από την 'Πορεία του Ακόλαστου' (A Rake's Progress-1735) του William Hogarth και από τη θέλησή μου να διερευνήσω τις επιδράσεις της μπαροκικής αισθητικής (μέσω των σκοτωμένων χρωμάτων, του chiarroscuro και της περίπλοκης μουσικής) σ'ένα σύγχρονο θεατρικό περιβάλλον (όπου οι άνθρωποι κινούνται και μιλούν με καθημερινό και σύγχρονο τρόπο και όπου στη σκηνογραφία έχει κρατηθεί μόνον ό,τι είναι απολύτως απαραίτητο). Προϊόν αυτής της αλληλεπίδρασης, υπήρξε το στοιχείο του αέρα και η εξ αντιθέτου ενσωμάτωση στατικών κινήσεων και ακίνητων στάσεων στη χορογραφία .

Σκοπός της παράστασης είναι να οδηγηθεί ο θεατής, μέσα από την εμπειρία του Βέρθερου, στη λύση των δικών του προβλημάτων. Ιδιαίτερα με ενδιαφέρει ο νέος θεατής· θέλω με την παράσταση αυτή, να ταρακουνήσω τους νέους ανθρώπους και να τους δείξω τον λαμπρό κόσμο που ανοίγεται ευρύς μπροστά τους. O Βέρθερος αυτοκτονεί και αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί ως μια δειλή ή παθητική επιλογή. Δεν είναι, όμως, έτσι· ο Βέρθερος, θεωρώντας, όπως προανέφερα, το θάνατο ως το σκαλοπάτι για την απόλυτη ελευθερία, διδάσκει με την αυτοκτονία του τον άνθρωπο να παραμένει πιστός στις επιλογές του και να τις ακολουθεί ως το τέλος, ανεξαρτήτως κόστους. Γι'αυτό και ο Γκαίτε περιέγραφε τον Βέρθερο ως «εκρηκτικό μηχανισμό», επειδή διδάσκει τους ανθρώπους να είναι ελεύθεροι και ιδεαλιστές και αυτό είναι αναμφίβολα ένα επαναστατικό μάθημα.

Αλέξανδρος Διαμαντής



_{Ο Αλέξανδρος Διαμαντής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1994. Έχει σπουδάσει Ιστορία και Θεωρία της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Έχει επιμεληθεί εννιά εικαστικές εκθέσεις στο θέατρο Σημείο και αλλού, από το 2012 έως το 2015 (ενδεικτικά: 'You Are Here, We Are… Where?' 2012, 'Ullysseeing' 2014, 'Μετοίκησις' 2015 κ.α.) . Ο 'Βέρθερος' είναι η πρώτη του σκηνοθεσία.}



Μετάφραση: Στέλλα Νικολούδη
Σκηνοθεσία-σκηνική σύλληψη: Αλέξανδρος Διαμαντής
Χορογραφία: Γιάννης Γιαπλές
Σκηνικά: Δέσποινα Χαριτωνίδη
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Άννα Σμπώκου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Βικτώρια Στιμπέλσκι

Παραγωγή: Θέατρο Σημείο, 2016

Φωτογράφος: Θωμάς Δασκαλάκης
Video Trailer: Mορρίς Γκορμεζάνο

Διεύθυνση Παραγωγής: Σοφία Αθανασοπούλου

Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

Ηθοποιοί:

Βέρθερος: Γιώργος Γογώνης
Λόττε: Βερονίκη Κυριακοπούλου
Άλμπερτ: Αδριανός Γκάτσος
Α’ (Μορφή 1, Κυρία Α’, Φρεντερίκε, δις. φον Βήτα): Ναταλία Σουΐφτ
Β’ (Μορφή 2, Κυρία Β’, Υπηρέτρια της Λόττε, Μαργράβα Λάμδα, Μητέρα του Χάινριχ): Βασιλική Γεωργικοπούλου
Γ’ (Εφημέριος Αγίου Πέτρου, Κόμης Ωμέγα): Νόρα Πάντου
Δ’ (Μορφή 4, Κύριος Αντρουάν, Κύριος Σμιτ, Πρίγκιπας Δέλτα): Σταύρος Γιαννακόπουλος
Ε’ (Μορφή 3, Κύριος Τάδε, Χάινριχ): Τρύφων Ζάχαρης

Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά