Η παράνομη πώληση πλαστών φαρμάκων μέσω διαδικτύου απλώνεται σε όλο τον κόσμο, ενώ έντονη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι κάποια από αυτά καταλήγουν ακόμη και στα φαρμακεία και πωλούνται χωρίς απολύτως κανένα πρόβλημα, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο -ακόμη και για έναν επαγγελματία- να τα ξεχωρίσει μόνο από τη συσκευασία. Μάλιστα, ανάμεσα σε αυτά που καταλήγουν να πωλούνται και στα φαρμακεία, χωρίς καν να αντιληφθεί ο φαρμακοποιός ότι είναι πλαστά, είναι και τα λεγόμενα «life saving drugs», δηλαδή φάρμακα για καρκίνο, καρδιοπάθειες, γαστρεντερικό κλπ.

Τα παραπάνω επισήμανε ο διευθυντής του Κυπριακού Οργανισμού Επαλήθευσης Φαρμάκων (ΚΟΕΦ), Αρτούρος Ισσέγιεκ, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του με θέμα «Ψευδεπίγραφα φάρμακα: Η Ευρώπη θωρακίζεται» στο 17ο συνέδριο-έκθεση PHARMA point, που διοργάνωσε ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης.

Στα πλαστά φάρμακα που πωλούνται μέσω διαδικτύου δεν περιλαμβάνονται μόνο τα γνωστά «life style» σκευάσματα, όπως π.χ. τα φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία, την αλωπεκία, την παχυσαρκία κ.λπ., αλλά και κάποια που προορίζονται για σοβαρότατες ασθένειες, όπως η ελονοσία και η φυματίωση, γεγονός που εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

«Τα πλαστά φάρμακα που μπορεί να αγοράσει κάποιος μέσω διαδικτύου δεν έχουν δραστικά συστατικά σε ποσοστό 60%, ενώ έχουν λανθασμένες ποσότητες δραστικών συστατικών σε ποσοστό 17%, λανθασμένα συστατικά σε ποσοστό 16% και, εάν είμαστε τυχεροί, σωστά συστατικά σε ποσοστό μόλις 7%» τόνισε ο κ. Ισσέγιεκ και πρόσθεσε ότι «το 50% των φαρμάκων που αγοράζονται από ιστοσελίδες που αποκρύπτουν την πραγματική τους διεύθυνση είναι πλαστά. Το πιο σημαντικό είναι να κατανοήσει το κοινό τον κίνδυνο στον οποίο εκτίθεται αγοράζοντας φάρμακα από μη εγκεκριμένες πηγές».

Δισεκατομμύρια τα κέρδη από τις πωλήσεις πλαστών φαρμάκων

Το συνολικό κόστος από την παράνομη πώληση πλαστών φαρμάκων αναλογεί κατά μέσο όρο σε 4,4% των συνολικών πωλήσεων στις 28 χώρες της ΕΕ, το οποίο -όπως ανέφερε ο ομιλητής- αντιστοιχεί σε 10,2 δισ. ευρώ ετησίως. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία από τελωνεία και επιχειρήσεις εντοπισμού παράνομων φαρμάκων, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 12% για την Ελλάδα και σε 10% για την Κύπρο. Στις χώρες, όμως, όπου λαμβάνονται μέτρα πάταξης του φαινομένου, όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι μόλις 1,3% και 1%.

Πώς να αποφύγετε την αγορά πλαστών φαρμάκων από το διαδίκτυο

Σύμφωνα με τον κ. Ισσέγιεκ, όταν ένας πολίτης ετοιμάζεται να αγοράσει ένα φάρμακο μέσω διαδικτύου, πρέπει προηγουμένως να αναζητήσει τις απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα:

-Είναι φάρμακο συνταγής και μπορείς να το αγοράσεις χωρίς συνταγή;

-Έχει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) ή από άλλες αρμόδιες Αρχές;
-Διαθέτει εγγεγραμμένο φαρμακοποιό για να απαντήσει στις ερωτήσεις σας;

-Είναι καταχωρημένη η διεύθυνση URL (Uniform Resource Locator) της ιστοσελίδας στη χώρα σας; (ελέγξτε στο www.whois.net)

-Πόσες ιστοσελίδες ανήκουν σε κάθε καταχωρηθέντα; (ελέγξτε στο www.reversewhois.com)

-Υπάρχει τηλεφωνικός αριθμός που μπορείτε να καλέσετε για να πραγματοποιήσετε την παραγγελία σας; Αν ναι, λειτουργεί;

-Η ιστοσελίδα προσφέρει «εκπτώσεις», «πακέτα δειγμάτων», «νέες θεραπείες» ή «εκπληκτικά αποτελέσματα»;

-Η ιστοσελίδα προσφέρει «ηλεκτρονική διαβούλευση»; Αν ναι, να είστε πολύ προσεκτικοί (συνήθως είναι για τη δημιουργία εντυπώσεων).

Το νομοθετικό πλαίσιο

Όπως εξήγησε ο κ. Ισσέγιεκ, οι βασικές χώρες παραγωγής φαρμάκων στην ΕΕ είναι η Γερμανία με κέρδη 41 δισ. ευρώ, η Ιταλία με 25 δισ. και η Ιρλανδία με 20 δισ. ευρώ. Συνεπώς, όχι μόνο οι χώρες αυτές, αλλά όλη η Ευρώπη ενοχλείται από τον αθέμιτο ανταγωνισμό στο χώρο πώλησης των φαρμάκων, διότι αυτό σημαίνει και απώλεια χρημάτων. Είναι λογικό, λοιπόν, να επιχειρεί να θέσει ένα νομοθετικό πλαίσιο για να παρεμποδίσει όσο είναι δυνατόν το παρεμπόριο φαρμάκων.

«Το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ προβλέπει ότι οι σχετικοί νόμιμοι ιστότοποι θα φέρουν ένα κοινό λογότυπο, το οποίο θα πρέπει να είναι αναγνωρίσιμο σε όλη την ΕΕ, προκειμένου να μπορεί εύκολα το κοινό να διαπιστώσει ότι συνδέεται με εγκεκριμένο φαρμακείο. Όλα τα εγκεκριμένα διαδικτυακά φαρμακεία θα συνδέονται με έναν κεντρικό ιστότοπο του εκάστοτε κράτους-μέλους. Στον κεντρικό αυτό ιστότοπο θα υπάρχει κατάλογος με όλα τα διαδικτυακά φαρμακεία. Οι διαφορετικοί εθνικοί ιστότοποι θα συνδέονται με έναν ευρωπαϊκό ιστότοπο. Επίσης, οι πολίτες θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τους κινδύνους που ενέχει η αγορά φαρμάκων μέσω του διαδικτύου. Ωστόσο, παρά το ότι τα μέτρα αυτά επιτυγχάνουν ένα επίπεδο ασφάλειας, οι λαθρέμποροι βρίσκουν τρόπους να παραβιάσουν ακόμη και το λογότυπο ασφαλείας, το οποίο εφαρμόζεται από το 2015» επισήμανε ο κ. Ισσέγιεκ.

Παράλληλα, ανέφερε ότι σημαντική είναι και η Οδηγία FMD 2011/62/ΕΕ με την οποία καθιερώνονται εναρμονισμένα, πανευρωπαϊκά μέτρα ασφάλειας και ελέγχου. Τα μέτρα διευκολύνουν την αναγνώριση των πλαστών φαρμάκων με βελτίωση των ελέγχων τόσο στα σύνορα της ΕΕ, όσο και εντός της ΕΕ.

Πλήττεται και η νόμιμη αλυσίδα

«Στην Ευρώπη υπάρχει ο Κανονισμός DR 2016/61 που ενημερώνει τα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν ένα σύστημα αποθετηρίων σε εθνικό επίπεδο, όπου θα φυλάσσεται μια βάση δεδομένων με όλους τους σειριακούς αριθμούς των κουτιών των φαρμάκων που διατίθενται στο κοινό. Έτσι ο φαρμακοποιός θα μπορεί να ελέγχει ανά πάσα στιγμή εάν ένα φάρμακο είναι πλαστό ή όχι. Επίσης, προβλέπει την εφαρμογή ενός μηχανογραφικού συστήματος που θα υποστηρίζει τη διαδικασία επαλήθευσης και απενεργοποίησης του σειριακού κωδικού των φαρμάκων από το αποθετήριο μετά τη διάθεσή τους. Όλα τα εθνικά αποθετήρια θα είναι συνδεδεμένα με ένα κεντρικό που θα βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ένα μέρος του στην Γερμανία και ένα στην Ιρλανδία). Οπότε είναι μια δικλείδα ασφαλείας που αφορά όλη την Ευρώπη» εξήγησε ο κ. Ισσέγιεκ.

Παράλληλα, ανέφερε ότι ο συγκεκριμένος Κανονισμός αφορά αποκλειστικά τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ προβλέπει την ύπαρξη μηχανισμού εντοπισμού παραποίησης στις συσκευασίες φαρμάκων κι έναν μοναδικό δισδιάστατο κωδικό αναγνώρισης στις συσκευασίες των φαρμάκων. Η ημερομηνία εφαρμογής του Κανονισμού είναι η 9η Φεβρουαρίου 2019, ενώ η Ελλάδα, η Ιταλία και το Βέλγιο έχουν εξασφαλίσει αναβολή εφαρμογής για έξι χρόνια από την ημερομηνία αυτή.