Συναγερμός σήμανε στις υγειονομικές αρχές για σπέρμα δότη με δυνητικά θανατηφόρα γενετική μετάλλαξη, που χρησιμοποιήθηκε για τη σύλληψη τουλάχιστον 197 παιδιών σε όλη την Ευρώπη.

Για 17χρόνια το σπέρμα ενός Δανού άνδρα πωλούνταν σε κλινικές γονιμότητας σε όλη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να γεννηθούν τουλάχιστον 197 παιδιά, παρά τους νομικούς περιορισμούς ορισμένων κρατών για τον αριθμό των γεννήσεων ανά δότη.

Το 2023, εντοπίστηκε μια νέα και δυνητικά θανατηφόρα γενετική μετάλλαξη σε μέρος των σπερματοζωαρίων του, προκαλώντας διεθνή συναγερμό σε υγειονομικές αρχές και τις κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Δύο χρόνια μετά, οι γιατροί προσπαθούν ακόμη να εντοπίσουν τα 197 παιδιά, που ενδέχεται να κινδυνεύουν, καθώς, όπως έγινε νωρίτερα σήμερα γνωστό, η γενετική μετάλλαξη του δότη κατά πάσα πιθανότητα τους κληρονομεί καρκίνο.

Ένας δότης, 67 κλινικές, 14 χώρες, τουλάχιστον 197 παιδιά

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της έρευνας, ο “Δότης 7069″, γνωστός και ως “Kjeld”, ξεκίνησε τη δωρεά σπέρματος στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος (ESB) στην Κοπεγχάγη το 2005, ως φοιτητής, αφού υποβλήθηκε σε όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις.

Η γενετική μετάλλαξη TP53, η οποία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για καρκίνο, δεν μπορούσε να ανιχνευτεί εκείνη την εποχή, καθώς υπήρχε σε πολύ μικρό ποσοστό των σπερματοζωαρίων του.

Μέχρι το 2013, το σπέρμα του είχε χρησιμοποιηθεί για τη σύλληψη 49 παιδιών σε τουλάχιστον 33 οικογένειες στη Δανία, παρά τον νομικό περιορισμό της χώρας που όριζε ανώτατο όριο 25 οικογενειών ανά δότη. Σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της Δανίας, το σπέρμα του χρησιμοποιήθηκε επίσης, για να συλληφθούν 50 παιδιά με γυναίκες μη μόνιμες κάτοικους της Δανίας, που έλαβαν θεραπεία σε κλινικές της χώρας.

Το σπέρμα του Δότη 7069 σε 7 κλινικές στην Ελλάδα

Βέλγιο

Το σπέρμα του «Kjeld» στάλθηκε σε 14 κλινικές στο Βέλγιο, όπου χρησιμοποιήθηκε για τη γονιμοποίηση 38 γυναικών σε 11 κλινικές. Οδήγησε στη γέννηση 53 παιδιών, ξεπερνώντας το νομικό όριο της χώρας, που ήταν έξι οικογένειες ανά δότη. Πολλές από τις γυναίκες αυτές ταξίδεψαν από τη Γαλλία, τη Γερμανία ή την Ολλανδία για τις θεραπείες.

Η υπόθεση του Δανού δότη προκάλεσε έρευνα του Υπουργείου Υγείας σχετικά με τον κλάδο της γονιμότητας στο Βέλγιο, αποκαλύπτοντας ότι άλλοι 28 Δανοί δότες αποκλείστηκαν μεταξύ 2022 και 2025, λόγω κινδύνου κληρονομικής νόσου. Από τους αποκλεισμένους δότες, οι 27 προέρχονταν από την ESB και ένας από τον ανταγωνιστή της, την Danish Cryos International, την αυτοαποκαλούμενη «μεγαλύτερη τράπεζα σπέρματος στον κόσμο».

Ισπανία

Στην Ισπανία, όπου το σπέρμα πωλήθηκε σε τέσσερις κλινικές, οι υγειονομικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι χρησιμοποιήθηκε για να συλληφθούν 35 παιδιά ενώ υπήρξαν και έξι εγκυμοσύνες που δεν ολοκληρώθηκαν. Τρία από τα 25 παιδιά που εξετάστηκαν βρέθηκαν θετικά στη μετάλλαξη, και το ένα από αυτά είναι άρρωστο, ενώ η κατάσταση των υπολοίπων 10 παιδιών παραμένει άγνωστη.

Ελλάδα

Στην Ελλάδα επτά κλινικές έλαβαν το σπέρμα του Δανού δότη. Οι αρχές δεν απάντησαν στο αίτημα των ερευνητών για περαιτέρω πληροφορίες, επικαλούμενες νομικά ζητήματα απορρήτου.

Τον Νοέμβριο του 2020, Έλληνας ογκολόγος που ειδικεύεται στον παιδικό καρκίνο, και με τον οποίο επικοινώνησαν οι ερευνητές, εντόπισε τη μετάλλαξη TP53 σε τρία παιδιά από την ίδια οικογένεια, όλα συλληφθέντα μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ελληνικές κλινικές από τον ίδιο δότη.

Ένα από τα παιδιά νοσεί με καρκίνο. Το 2023, ο Έλληνας γιατρός συνάντησε και τέταρτο παιδί από τον ίδιο δότη, που φέρει επίσης τη μετάλλαξη.

Γερμανία

Στη Γερμανία, το σπέρμα του δότη στάλθηκε σε τρεις κλινικές και οδήγησε στη γέννηση δύο παιδιών, σύμφωνα με τις εθνικές αρχές. Το ένα από αυτά νοσεί με καρκίνο.

Σουηδία

Τουλάχιστον οκτώ γυναίκες από τη Σουηδία έλαβαν θεραπεία γονιμότητας εκτός χώρας με το σπέρμα του Δανού δότη, αλλά ο συνολικός αριθμός των παιδιών που γεννήθηκαν παραμένει άγνωστος. Κάποια από αυτά τα παιδιά είναι πλέον καρκινοπαθείς, αλλά οι οικογένειες προτιμούν να μην αποκαλυφθεί ο αριθμός τους.

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες από τις υγειονομικές αρχές της Δανίας, το σπέρμα του Δότη 7069 στάλθηκε επίσης στην Ιρλανδία, την Πολωνία, την Αλβανία και το Κόσσοβο, όπου, σύμφωνα με επίσημες πηγές, δεν γεννήθηκαν παιδιά από αυτό.

Οι αρχές στην Κύπρο, τη Γεωργία, την Ουγγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία, όπου επίσης διατέθηκε, δεν έχουν απαντήσει στους ερευνητές.