Για δεκαετίες οι επιστήμονες πίστευαν ότι το φιλί είναι μια κάπως… παράξενη ανθρώπινη επινόηση. Δεν σε προστατεύει, δεν σου εξασφαλίζει τροφή, μπορεί να μεταφέρει μικρόβια, από εξελικτικής σκοπιάς μοιάζει με μια συνήθεια που δε θα έπρεπε καν να έχει επιβιώσει. Κι όμως, όχι μόνο επιβίωσε, αλλά αποδείχθηκε απίστευτα αρχαία.

Μια διεθνής ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Florida Institute of Technology αποφάσισε να λύσει ένα αναπάντεχα δύσκολο μυστήριο: Πότε φιλήθηκαν για πρώτη φορά δύο πρωτεύοντα;

Για να το απαντήσουν, γύρισαν εκατομμύρια χρόνια πίσω, συγκεντρώνοντας παρατηρήσεις από δεκάδες είδη, από χιμπατζήδες και μπονόμπο μέχρι ουρακοτάγκους και γορίλες. Όλα τους, όπως αποδεικνύεται, έχουν στο ρεπερτόριό τους ένα είδος τρυφερής, μη επιθετικής επαφής στόμα με στόμα που μοιάζει εντυπωσιακά με το ανθρώπινο φιλί.

Για τη μελέτη υιοθέτησαν έναν απλό ορισμό: «φιλί» είναι κάθε επαφή των χειλιών που δεν σχετίζεται με τάισμα. Μέσα σε αυτή τη γενική κατηγορία χωρούν τα πάντα, από εpωτικά φιλιά μέχρι εκείνα που ανταλλάζουν μέλη της ίδιας οικογένειας για παρηγοριά ή χαιρετισμό. Έπειτα, συνδύασαν τις παρατηρήσεις με φυλογενετικά δεδομένα, φτιάχνοντας ένα εξελικτικό “δέντρο” που τους επέτρεψε να δουν πότε θα μπορούσε να εμφανιστεί η συμπεριφορά στους κοινούς προγόνους των σημερινών ειδών.

Χρησιμοποιώντας μοντέλα που έτρεξαν εκατομμύρια φορές, οι επιστήμονες κατέληξαν σε μια εντυπωσιακή χρονολόγηση: το πρώτο φιλί πιθανότατα συνέβη κάπου ανάμεσα στα 21,5 και 16,9 εκατομμύρια χρόνια πριν. Πολύ πριν εμφανιστούν οι άνθρωποι και σίγουρα πριν αρχίσουν οι πρόγονοί μας να το καταγράφουν σε τέχνη ή μύθους. Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Evolution and Human Behavior.

Το γιατί φιλάμε, ωστόσο, παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Μια θεωρία λέει ότι το σeξουαλικό φιλί λειτουργεί σαν «τεστ χημείας», επιτρέποντάς μας να αξιολογήσουμε ασυνείδητα την καταλληλότητα ενός πιθανού συντρόφου. Μια άλλη προτείνει ότι είναι απλώς ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να αυξηθεί η διέγερση πριν τη σeξουαλική επαφή. Τα πλατωνικά φιλιά, από την άλλη, φαίνεται πως λειτουργούν ως κοινωνική «κόλλα», ενισχύοντας δεσμούς και συμμαχίες μέσα σε μια ομάδα.

Το πιο απροσδόκητο εύρημα όμως έρχεται από ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο: τα μικρόβια. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι Νεάντερταλ και Homo sapiens μοιράζονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα το ίδιο σπάνιο στοματικό βακτήριο. Κάτι που δε θα μπορούσε να συμβεί χωρίς στενή επαφή, πιθανότατα φιλιά. Με άλλα λόγια, η τρυφερή αυτή πράξη ίσως ένωσε κυριολεκτικά δύο διαφορετικά ανθρώπινα είδη.

Το φιλί, λοιπόν, δεν είναι μια «περίεργη» ανθρώπινη επινόηση, αλλά μια βαθιά ριζωμένη συμπεριφορά που ταξιδεύει εκατομμύρια χρόνια πίσω. Ίσως τελικά φιλάμε επειδή είμαστε φτιαγμένοι να το κάνουμε, πολύ πριν αρχίσουμε να δίνουμε σημασία στη ρομαντική του πλευρά.