Όταν ακούμε τη λέξη πυραμίδα, το μυαλό μας πηγαίνει σχεδόν αντανακλαστικά στην Αίγυπτο. Οι γιγαντιαίες Πυραμίδες της Γκίζας, τα μνημεία-σύμβολα του αρχαίου κόσμου, έχουν χαράξει βαθιά τη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας.

Και όμως, η Αίγυπτος, αν και εντυπωσιακή, δεν είναι η χώρα με τις περισσότερες πυραμίδες στον κόσμο. Ούτε το Μεξικό, με τους επιβλητικούς ναούς των Μάγια και των Αζτέκων. Ο πραγματικός «πρωταθλητής» βρίσκεται νοτιότερα, σε μια χώρα που σπάνια βρίσκεται στο επίκεντρο της παγκόσμιας αρχαιολογίας: το Σουδάν, με περισσότερες από 255 καταγεγραμμένες πυραμίδες, την υψηλότερη συγκέντρωση του πλανήτη.

Το ξεχασμένο Βασίλειο της Νουβίας

Οι πυραμίδες του Σουδάν ανήκουν κυρίως στο αρχαίο Βασίλειο της Νουβίας, έναν πολιτισμό που άκμασε για χιλιάδες χρόνια κατά μήκος του Άνω Νείλου. Οι Νούβιοι υπήρξαν στενοί συγγενείς, ανταγωνιστές, σύμμαχοι —και πότε-πότε κατακτητές— της Αιγύπτου. Μάλιστα, κατά τη 25η Δυναστεία, οι Νούβιοι Φαραώ κυβέρνησαν όλη την Αίγυπτο, αφήνοντας το στίγμα τους στην τέχνη και την πολιτική του Νείλου.

Σε αντίθεση με τις αιγυπτιακές πυραμίδες της Γκίζας, οι νουβικές πυραμίδες είναι περισσότερες αλλά μικρότερες, με πιο στενή και επιμήκη μορφή. Ωστόσο, το πλήθος τους είναι εντυπωσιακό: μόνο στην περιοχή της Μέροε, την αρχαία πρωτεύουσα, υπάρχουν περισσότεροι από 100 πυραμιδικοί τάφοι.

@wikipedia.org

Γιατί υπάρχουν τόσες πυραμίδες στο Σουδάν;

Οι Νούβιοι είχαν μια βαθιά ριζωμένη ταφική παράδοση που επέκτειναν σταδιακά για περίπου 900 χρόνια. Κάθε ηγεμόνας, ευγενής ή μέλος της ελίτ επιθυμούσε να ταφεί κάτω από μια πυραμίδα — όχι απαραίτητα για να ανταγωνιστεί τους Αιγυπτίους, αλλά για να συνδεθεί με μια κοσμολογική αντίληψη που τοποθετούσε τη ζωή μετά θάνατον στο κέντρο της κοινωνικής δομής.

Έτσι, αντί για λίγα γιγαντιαία μνημεία, όπως στην Αίγυπτο, στο Σουδάν βλέπουμε μια «πυραμιδική δημοκρατία» της ελίτ: πολλές μικρότερες πυραμίδες για πολλά αξιώματα και τάξεις. Η πυκνότητα σε κάποια νεκροταφεία είναι τόσο μεγάλη που οι αρχαιολόγοι μιλούν για «δάση από πυραμίδες».

Γιατί δεν είναι τόσο γνωστές;

Παρά τη σημασία τους, οι πυραμίδες του Σουδάν παραμένουν σχετικά άγνωστες στο ευρύ κοινό. Αιτία είναι η πολιτική αστάθεια, η έλλειψη τουριστικής υποδομής και το ιστορικό αποικιοκρατικών αφηγήσεων που έστρεψαν το ενδιαφέρον σχεδόν αποκλειστικά στην Αίγυπτο. Επιπλέον, πολλές νουβικές πυραμίδες υπέστησαν ζημιές τον 19ο αιώνα από τυμβωρύχους — ο πιο διαβόητος ήταν ο Ιταλός εξερευνητής Τζουζέπε Φερλίνι, ο οποίος ανατίναζε κορυφές πυραμίδων ψάχνοντας για χρυσό.

Σήμερα, ωστόσο, η αρχαιολογική κοινότητα αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο ότι η Νουβία υπήρξε ένας πλούσιος, δυναμικός πολιτισμός με τα δικά του επιτεύγματα — όχι ένα απλό «παράρτημα» της Αιγύπτου.

Το πραγματικό μάθημα: Η Ιστορία είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι νομίζουμε

Το γεγονός ότι το Σουδάν διαθέτει τις περισσότερες πυραμίδες στον κόσμο μας θυμίζει κάτι σημαντικό: η ανθρώπινη ιστορία δεν περιορίζεται στους πρωτοφανείς «κολοσσούς», αλλά είναι γεμάτη πολιτισμούς που άκμασαν και δημιούργησαν θαύματα, ακόμη κι αν δεν κέρδισαν την ίδια φήμη.

Οι νουβικές πυραμίδες, με την αθόρυβη παρουσία τους στην έρημο, είναι μια υπενθύμιση ότι οι πιο συναρπαστικές ιστορίες βρίσκονται συχνά εκεί όπου δεν κοιτάμε.

Αν θέλεις, μπορώ να σου γράψω και Instagram caption, τίτλο για reel, ή ακόμη και σειρά “Σήμερα έμαθα” πάνω στη Νουβία.