Βαθιά μέσα στην αχανή τούνδρα της Σιβηρίας, κάτω από στρώματα πάγου που παραμένουν παγωμένα εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, κρύβεται κάτι που μοιάζει με φαντασία: μια τεράστια υπόγεια «θάλασσα» από μεθάνιο, ένα από τα πιο εκρηκτικά και ισχυρά αέρια της Γης. Για αιώνες παρέμενε εγκλωβισμένη μέσα στην παγωμένη γη, μέχρι που η άνοδος της θερμοκρασίας άρχισε να τη «ξυπνά».

Οι επιστήμονες που μελετούν την περιοχή Γιαμάλ στη βόρεια Ρωσία παρατήρησαν κάτι ανατριχιαστικό. Το έδαφος φουσκώνει, κυριολεκτικά. Σχηματίζονται λόφοι που αναπνέουν, κινούνται, και μερικές φορές εκρήγνυνται, εκτοξεύοντας αέρια και παγωμένα συντρίμμια δεκάδες μέτρα ψηλά. Όταν η πίεση δεν αντέχει άλλο, το υπέδαφος καταρρέει, αφήνοντας πίσω του κρατήρες βάθους δεκάδων μέτρων, τεράστιες πληγές πάνω στο τοπίο του Αρκτικού Κύκλου.

Οι ντόπιοι τα αποκαλούν «αναπνοές της γης». Για τους γεωλόγους, όμως, είναι σημάδι ενός επικίνδυνου φαινομένου που επιταχύνεται: του λιώσιμου του permafrost, του μόνιμα παγωμένου εδάφους που λειτουργούσε ως φυσικό “καπάκι” για τα εγκλωβισμένα αέρια του άνθρακα. Καθώς το καπάκι αυτό σπάει, το μεθάνιο αρχίζει να απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο το φαινόμενο του θερμοκηπίου, σε έναν φαύλο κύκλο χωρίς εύκολη επιστροφή.

Το μεθάνιο θεωρείται 25 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα στην παγίδευση θερμότητας. Αν απελευθερωθεί μαζικά, μπορεί να αλλάξει ριζικά την ισορροπία του πλανήτη μέσα σε λίγες δεκαετίες. Οι επιστήμονες ανησυχούν ότι η “παγωμένη θάλασσα” της Σιβηρίας λειτουργεί σαν μια τεράστια χρονοβόμβα, σιωπηλή, αλλά δυνητικά καταστροφική.

Παράλληλα, τα φαινόμενα αυτά έχουν και μια απόκοσμη όψη. Στις δορυφορικές λήψεις, οι φουσκωμένες εκτάσεις μοιάζουν να πάλλονται, σαν το ίδιο το έδαφος να έχει παλμό. Ορισμένοι ερευνητές περιγράφουν τη συμπεριφορά των θύλακων μεθανίου σαν «υγρό που προσπαθεί να αναπνεύσει κάτω από πάγο», μια εικόνα σχεδόν οργανική, σαν η γη να είναι ζωντανή.

Στο πεδίο, οι ερευνητικές αποστολές που πλησιάζουν αυτές τις περιοχές βρίσκουν το έδαφος να δονούνται κάτω από τα πόδια τους. Τα αέρια που διαφεύγουν αναβλύζουν μέσα από τον πάγο, δημιουργώντας ήχους σαν απόμακρες εκρήξεις. Οι κάτοικοι των βόρειων χωριών της Γιαμάλ μιλούν για νύχτες που «η γη φυσάει», σαν να ξυπνά κάτι αρχαίο κάτω από τα στρώματα του πάγου.

Η “παγωμένη θάλασσα της Σιβηρίας” δεν είναι πια ένας μύθος της γεωλογίας. Είναι ένα ζωντανό, απειλητικό σύμπτωμα ενός πλανήτη που αλλάζει ραγδαία κι ένας καθρέφτης του πόσο λεπτή είναι η ισορροπία ανάμεσα στη ζωή και στην καταστροφή πάνω στη Γη.