Η εικόνα των λεωφορείων που επέστρεφαν στη Γάζα, γεμάτα Παλαιστίνιους κρατουμένους που αποθεώνονταν από πλήθη, ξύπνησε μνήμες δεκαετιών.

Η τελευταία συμφωνία ανταλλαγής, χιλιάδες Παλαιστίνιοι κρατούμενοι έναντι Ισραηλινών ομήρων, δεν είναι απλώς μια στιγμή ανακούφισης. Είναι ένας ακόμη κρίκος στην αλυσίδα των επαναλαμβανόμενων συμβιβασμών, όπου η πολιτική, η ηθική και η επιβίωση μπλέκονται επικίνδυνα.



Για τη Χαμάς, η επιστροφή των κρατουμένων αποτελεί νίκη. Οι ηγέτες της τη χαρακτηρίζουν «θρίαμβο της υπομονής», ένα μήνυμα πως κανένας Παλαιστίνιος δεν μένει πίσω. Για το Ισραήλ, ωστόσο, δεν είναι το ίδιο: από τη δεκαετία του ’80, η χώρα έχει απελευθερώσει πάνω από 8.000 Παλαιστίνιους για λιγότερους από 20 ζωντανούς ομήρους. Μια αναλογία που αποκαλύπτει το διαχρονικό δίλημμα ανάμεσα στην ανθρώπινη ζωή και τη συλλογική ασφάλεια των πολιτών του.



Οι φυλακές ως θερμοκήπιο ηγεσιών



Όπως δείχνουν αναλύσεις του Carnegie Endowment και του Al Jazeera, οι ισραηλινές φυλακές έχουν μετατραπεί σε «εκκολαπτήρια» πολιτικής συνείδησης και στρατηγικής. Εκεί, μέσα από χρόνια κοινής συμβίωσης, μαχητές από διαφορετικές οργανώσεις, Χαμάς, Φατάχ, Ισλαμική Τζιχάντ, διαμορφώνουν σχέσεις, δομές και δόγματα. Οι ίδιοι οι κρατούμενοι αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «το Πανεπιστήμιο της Χανταρίμ», από το όνομα της φυλακής όπου κρατούνται οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούμενοι.



Πολλές από τις σημερινές φυσιογνωμίες της παλαιστινιακής ηγεσίας πέρασαν από εκεί. Ο Γιαχία Σινουάρ, ο σημερινός ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα, θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα: πέρασε πάνω από δύο δεκαετίες φυλακισμένος, προτού επιστρέψει στη Γάζα ως αρχιτέκτονας της σύγκρουσης του 2023.



Οι αριθμοί πίσω από την πολιτική



Η τελευταία ανταλλαγή περιελάμβανε περίπου 4.000 Παλαιστίνιους, ανάμεσά τους 250 καταδικασμένους για τρομοκρατικές ενέργειες. Ανάμεσά τους και ο Αμπντέλ Νάσερ Ίσσα, πρώην επικεφαλής του στρατιωτικού βραχίονα της Χαμάς στη Δυτική Όχθη, ο οποίος μετά από τρεις δεκαετίες εγκλεισμού επέστρεψε στη Γάζα ως λαϊκός ήρωας. Οι ισραηλινές αρχές τον παρακολουθούν στενά, γνωρίζοντας ότι κάθε τέτοια επιστροφή ενδέχεται να γεννήσει έναν νέο κύκλο βίας.



Ένας πόλεμος που ανακυκλώνει τον εαυτό του



Πίσω από τις θριαμβευτικές εικόνες, η πραγματικότητα στη Γάζα παραμένει σκληρή: δεκάδες κρατούμενοι έχουν πεθάνει υπό κράτηση από το 2023, ενώ όσοι απελευθερώθηκαν μιλούν για ξυλοδαρμούς και εξευτελισμούς. Οι ίδιοι, όμως, τονίζουν ότι «οι φυλακές δεν σπάνε τους ανθρώπους, τους φτιάχνουν». Είναι η φράση που συμπυκνώνει το πιο οδυνηρό παράδοξο αυτής της σύγκρουσης: κάθε συμφωνία ανταλλαγής μπορεί να αποτελεί προοίμιο για την επόμενη.



Η ειρήνη στη Μέση Ανατολή δείχνει έτσι να παραμένει όμηρος, όχι μόνο των πολιτικών και των στρατών, αλλά και των ίδιων των συμβολισμών που κάθε πλευρά αρνείται να εγκαταλείψει.