Ο πόλεμος στη Γάζα επανέφερε στο διεθνές προσκήνιο τη συζήτηση για τη λύση δύο κρατών, μια προσέγγιση που εδώ και δεκαετίες θεωρείται η πιο ρεαλιστική προοπτική για ειρήνη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, παρά το ότι οι σχετικές διαπραγματεύσεις παραμένουν παγωμένες επί δέκα χρόνια.

Η βασική αρχή της λύσης των δύο κρατών είναι απλή: δύο ανεξάρτητα κράτη, Ισραήλ και Παλαιστίνη, να συνυπάρχουν ειρηνικά. Όμως πίσω από αυτή την απλότητα κρύβεται ένα περίπλοκο ιστορικό και πλήθος ακανθωδών ζητημάτων.

Το 1947, τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν σχέδιο διχοτόμησης της τότε βρετανικής Παλαιστίνης, που προέβλεπε τη δημιουργία ενός εβραϊκού και ενός αραβικού κράτους, με την Ιερουσαλήμ υπό διεθνή διοίκηση. Οι Εβραίοι δέχτηκαν την πρόταση, οι Άραβες την απέρριψαν.

Με την ανακήρυξη του κράτους του Ισραήλ το 1948 και τον πόλεμο που ξέσπασε με πέντε αραβικά κράτη, το Ισραήλ εξασφάλισε το 77% της ιστορικής Παλαιστίνης. Περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι εγκατέλειψαν ή εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, καταλήγοντας σε προσφυγικούς καταυλισμούς σε Ιορδανία, Λίβανο, Συρία, Γάζα και Δυτική Όχθη.

Το 1967, στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το Ισραήλ κατέλαβε τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Από τότε, οι Παλαιστίνιοι ζουν είτε υπό κατοχή είτε ως πρόσφυγες, χωρίς κρατική υπόσταση.

Η πιο ελπιδοφόρα στιγμή ήρθε το 1993 με τις Συμφωνίες του Όσλο, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Ο Γιάσερ Αραφάτ και ο Γιτζάκ Ράμπιν υπέγραψαν συμφωνία που προέβλεπε αμοιβαία αναγνώριση, αποκήρυξη της βίας και δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής, με την προοπτική ενός ανεξάρτητου κράτους.

Η ελπίδα δεν κράτησε. Η Χαμάς απέρριψε τις συμφωνίες και εξαπέλυσε κύμα επιθέσεων, ενώ το 2007 ανέλαβε τον έλεγχο της Γάζας από την Παλαιστινιακή Αρχή, διαιρώντας τους Παλαιστίνιους.

Το 2000, ο Μπιλ Κλίντον επιχείρησε να επανεκκινήσει τη διαδικασία με συνομιλίες στο Καμπ Ντέιβιντ, μεταξύ του Αραφάτ και του Έχουντ Μπαράκ. Οι συνομιλίες κατέρρευσαν, κυρίως λόγω διαφωνιών για το καθεστώς της Ιερουσαλήμ.

Ακολούθησε η Δεύτερη Ιντιφάντα (2000–2005), με σκληρές συγκρούσεις. Οι προσπάθειες ειρήνης συνεχίστηκαν, αλλά απέτυχαν, με την τελευταία να καταρρέει το 2014.

Το πιο πλήρες σχέδιο ειρήνης μετά το Όσλο παρουσιάστηκε το 2003: η Συμφωνία της Γενεύης, μια μη επίσημη πρωτοβουλία πρώην Ισραηλινών και Παλαιστινίων διαπραγματευτών. Το σχέδιο πρότεινε:

• Ανταλλαγή εδαφών για να παραμείνουν ορισμένοι ισραηλινοί οικισμοί υπό Ισραηλινό έλεγχο.
• Την Ιερουσαλήμ ως κοινή πρωτεύουσα με εβραϊκές και αραβικές συνοικίες.
• Αποστρατιωτικοποιημένη Παλαιστίνη.

Ωστόσο, παρέμεινε θεωρητικό.

Η δυναμική μιας λύσης έχει αποδυναμωθεί. Το Ισραήλ απέσυρε τους εποίκους του από τη Γάζα το 2005, αλλά οι οικισμοί στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ αυξήθηκαν ραγδαία. Από 250.000 το 1993, έχουν ξεπεράσει τους 695.000, σύμφωνα με την ισραηλινή οργάνωση Peace Now.

Το φράγμα ασφαλείας που οικοδομήθηκε στα σύνορα οριστικοποίησε γεωγραφικούς διαχωρισμούς που οι Παλαιστίνιοι θεωρούν «αρπαγή γης».

Η Παλαιστινιακή Αρχή ελέγχει αποσπασματικά κομμάτια γης στη Δυτική Όχθη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος (60%) παραμένει υπό ισραηλινή εποπτεία. Παράλληλα, η σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση, η πιο δεξιά στην ιστορία της χώρας, έχει υπουργούς που αρνούνται ακόμη και την ύπαρξη παλαιστινιακού λαού.

Η Χαμάς από την άλλη, κυρίαρχη στη Γάζα από το 2007, βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη, διαιωνίζοντας την πολιτική διάσπαση του παλαιστινιακού λαού.

Η λύση των δύο κρατών εξακολουθεί να υποστηρίζεται επίσημα από μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας, θεωρητικά. Όμως στο πεδίο, η απόσταση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων μοιάζει μεγαλύτερη από ποτέ.

Όσο δεν υπάρχει ουσιαστική πολιτική βούληση και από τις δύο πλευρές, και όσο η πραγματικότητα στο έδαφος συνεχίζει να απομακρύνεται από το αρχικό όραμα, η λύση των δύο κρατών ενδέχεται να παραμείνει περισσότερο σύμβολο ελπίδας παρά πραγματικό σχέδιο ειρήνης.