Ο κουτσαβάκης ή το κουτσαβάκι ήταν στην Παλιά Αθήνα, επί βασιλείας Όθωνα και Γεωργίου του Α', εκείνοι που το έπαιζαν παλληκαράδες, θα μπορούσαμε να τους πούμε και ψευτόμαγκες.

Το όνομα μπορεί να προέρχεται από δυο εκδοχές. Η μια λέει ότι έβγαινε από το κουτσά και βαίνω, δηλαδή το ότι περπατώ κουτσαίνοντας. Αυτό προκύπτει επειδή οι κουτσαβάκηδες με μια δόση μαγκιάς και ανάγκη επίδειξης, περπατούσαν στραβά και αργά, χαμηλώνοντας τον ώμο τους σε αντιστοιχία με το πόδι τους, γέρνοντας προς αυτή την κατεύθυνση και το κεφάλι τους.

Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι το όνομα προήλθε από τον Δημήτρη κουτσαβάκη, δεκανέα του Ιππικού επί βασιλείας Όθωνα, ο οποίος καυγάδιζε πολύ συχνά. Οι κουτσαβάκηδες σύχναζαν κυρίως στην περιοχή του Ψυρρή, που ήταν το άβατο της εποχής. Οι συνήθειές τους και κάποια κατορθώματα τους, άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στη λαογραφία της εποχής τους αλλά και μετέπειτα.

Στην περιοχή του Ψυρρή, δεν τολμούσε να μπει η αστυνομία εκείνη την εποχή, πράγμα που τους άφηνε ελευθερία κινήσεων. Η ατιμωρησία τους έκανε πολύ κόσμο να θέλει να γίνει σαν και αυτούς, ώστε να κάνουν ότι θέλουν και να παραβιάζουν τον νόμο κατά το δοκούν. Για κάποιους ήταν ήρωες, αντιστασιακοί και για κάποιους άλλους κοινοί εγκληματίες.

Τα πιο κοινά χαρακτηρηστικά τους ήταν το μακρύ μουστάκι το όποίο το έστριβαν και το κοστούμι τους, που δεν το φορούσαν όπως οι υπόλοιποι. Φορούσαν κανονικά το ένα μανίκι και άφηναν το άλλο να κρέμεται, κάτι που τους βοηθούσε να κοτσαίνουν ελαφρώς, ή να περπατούν από τη μια πλευρά.

Μετά την εκδίωξη του Όθωνα, οι κουτσαβάκηδες χρησιμοποιήθηκαν από τα κόμματα ως τραμπούκοι, πράγμα που τους διευκόλυνε να κυκλοφορούν πιο άνετα ελεύθεροι. Αυτό μέχρι το 1893, όταν συστάθηκε η στρατιωτική αστυνομία με τον Δημήτρη Μπαϊρακτάρη να αναλαμβάνει καθήκοντα ταγματάρχη και να κηρύσσει πόλεμο στους κουτσαβάκηδες, η οποίοι είχαν μετατραπεί σε μάστιγα για το αθηναϊκό κέντρο.

Τους έκοβε το μισό μουστάκι και το μανίκι του σακακιού που δεν φορούσαν, αφού όπως έλεγε, αφού δεν τον φοράνε δεν το χρειάζονται. Τα κουτσαβάκια έδρασαν από το 1862 μέχρι το 1897, όταν ένα στυγνό έγκλημα για ασήμαντη αφορμή με τρεις νεκρούς πολίτες, τους έκανε να πάψουν να είναι στη συνείδηση μέρους του κόσμου ήρωες και έγιναν για όλοι εγκληματίες, αφού και το κράτος τους είχε γυρίσει νωρίτερα την πλάτη.