Οι πιο εντατικές εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης των τελευταίων ετών ξεκινούν σύντομα στην Αγία Σοφία, με έναν από τους βασικούς στόχους να είναι η ενίσχυση του μεγάλου κεντρικού θόλου και η προστασία του από σεισμούς.

«Δεν είμαστε υπεύθυνοι μόνο για αυτό το κτίριο, αλλά και για ολόκληρο το παγκόσμιο κοινό», δήλωσε στην ανταποκρίτρια του Guardian στην Κωνσταντινούπολη ο επιβλέπων αρχιτέκτονας Χασάν Φιράτ Ντίκερ, δείχνοντας το πλήθος των επισκεπτών του μνημείου που το 2020 μετατράπηκε σε τζαμί, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις.

Η επιβλητική κατασκευή του 537 μ.Χ. είναι ολόκληρη ένα «μωσαϊκό» επισκευών μετά την κατάρρευση του αρχικού τρούλου σε σεισμό το 558 και αρκετών από τα γύρω ημιθόλια σε μεταγενέστερους σεισμούς.

Ενίσχυση του τρούλου

Ο ρόλος του Ντίκερ, μαζί με άλλους αρχιτέκτονες, μηχανικούς και ιστορικούς τέχνης που διορίστηκαν από τις τουρκικές αρχές, θα είναι να πραγματοποιήσει τις πιο εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης των τελευταίων ετών. Η ομάδα θα αφαιρέσει το μόλυβδο που καλύπτει τον κύριο τρούλο και θα αναζητήσει τρόπους ενίσχυσης των εύθραυστων αρμών μεταξύ των ημιθολίων και του κύριου τρούλου, προκειμένου να αποφευχθούν ζημιές από σεισμούς. Θα εξετάσουν επίσης τους τέσσερις υποστηρικτικούς πυλώνες και τμήματα της υπόγειας κατασκευής.

Η αποστολή τους αποδείχθηκε ακόμη πιο επείγουσα όταν τον περασμένο μήνα ένας σεισμός μεγέθους 6,2 Ρίχτερ έπληξε την ακτή της Κωνσταντινούπολης, προκαλώντας δονήσεις σε κτίρια σε όλη την πόλη. Ο Ντίκερ τότε έφυγε αμέσως από το γραφείο του για να εξετάσει το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας και να ελέγξει αν υπάρχουν ζημιές.

Η Τουρκία βρίσκεται πάνω σε δύο τεκτονικά ρήγματα, γεγονός που την καθιστά εξαιρετικά ευάλωτη σε σεισμούς, οι οποίοι μπορεί να αποβούν θανατηφόροι όταν συνδυάζονται με προβλήματα υποδομών. Δύο ισχυροί σεισμοί που έπληξαν το νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας στις αρχές του 2023 προκάλεσαν το θάνατο περισσότερων από 53.000 ανθρώπων, ενώ η καταστροφή που κάλυψε έκταση ίση με τη Γερμανία αποδόθηκε στη διαδεδομένη διαφθορά στον κατασκευαστικό κλάδο.

«Στο πιο τρομακτικό σενάριο, ένας σεισμός θα κλονίσει ολόκληρη την κατασκευή», είπε ο Ντίκερ. «Η κύρια καμάρα που συνδέει τον κεντρικό θόλο με τα ημιθόλια θα μπορούσε να εμφανίσει ρωγμές».

Ένας σεισμός θα μπορούσε επίσης να σπρώξει τον μιναρέ προς τους θόλους ή να προκαλέσει την πλήρη κατάρρευση των καμάρων.

«Προς το παρόν, θα ασχοληθούμε με τις εξωτερικές επιφάνειες, τους μιναρέδες και τον κύριο τρούλο. Θα έχουμε καλύτερη εικόνα μετά την αφαίρεση του μολύβδινου καλύμματος του τρούλου», είπε.

Ο Ντίκερ δείχνει τα μπαλώματα από τρεις διαφορετικές περιόδους αναστήλωσης και επισκευής από τον 6ο αιώνα. «Αυτές οι ανακατασκευές σε διαφορετικές περιόδους δημιούργησαν στρώματα συσσώρευσης στην επιφάνεια του τρούλου. Γνωρίζουμε ότι αυτή τη στιγμή δεν είναι μια τέλεια σφαίρα λόγω των πολλαπλών παρεμβάσεων. Το πρόβλημα δεν είναι ο τρούλος καθαυτός, αλλά αυτό που τον στηρίζει – προς το παρόν. Αλλά όταν τον αποκαλύψουμε, θα δούμε καλύτερα τις ρωγμές».