Το χασμουρητό φαίνεται να μην εξυπηρετεί κανέναν σκοπό. Eίναι απλώς μια μεγάλη εκπνοή αέρα όταν νιώθουμε κουρασμένοι, βαριόμαστε ή είμαστε δίπλα σε κάποιον άλλο που χασμουριέται. Γιατί λοιπόν χασμουριόμαστε; Η σύντομη απάντηση είναι ότι κανείς δεν ξέρει πραγματικά. Υπάρχουν όμως λίγες ενδιαφέρουσες θεωρίες.
Η πεποίθηση ότι χασμουριόμαστε για να απαλλαγούμε από το διοξείδιο του άνθρακα και να πάρουμε περισσότερο οξυγόνο επιμένει παρά το γεγονός ότι η έρευνα τη διαψεύδει. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι άνθρωποι αναπνέουν πιο αργά όταν βαριούνται ή νυστάζουν και λιγότερο οξυγόνο φτάνει στους πνεύμονες τους. Καθώς το διοξείδιο του άνθρακα συσσωρεύεται στο αίμα, ο εγκέφαλος προτρέπει αντανακλαστικά μια βαθιά, πλούσια σε οξυγόνο, αναπνοή.
Το πρόβλημα με αυτή τη θεωρία είναι μια μελέτη του 1987 από τον αείμνηστο Δρ. Robert Provine, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Maryland Baltimore County, ο οποίος θεωρείται ακόμα ως ο κορυφαίος ειδικός στο χασμουρητό στον κόσμο. Ο Provine έκανε ένα πείραμα στο οποίο οι εθελοντές εισέπνευσαν ένα από τα τέσσερα αέρια που περιείχαν ποικίλες αναλογίες διοξειδίου του άνθρακα προς το οξυγόνο, συνεχόμενα για 30 λεπτά. Ο κανονικός αέρας περιέχει 20,95 τοις εκατό οξυγόνο και 0,03 τοις εκατό διοξείδιο του άνθρακα, αλλά κανένα από τα αέρια στο πείραμα με υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου, δεν έκανε τα άτομα της έρευνας να χασμουριούνται περισσότερο.
Σε μια άλλη θεωρία, δύο ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Albany πρότειναν το 2007, ότι ο σκοπός του χασμουρητού είναι να ψύχει τον εγκέφαλο. Διεξήγαγαν ένα πείραμα παρόμοιο με αυτό του Provine και διαπίστωσαν ξανά ότι η αύξηση ή η μείωση των επιπέδων οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα δεν άλλαξε τον αριθμό ή τη διάρκεια του χασμουρητού.
Τα επόμενα πειράματα επικεντρώθηκαν σε δύο καθιερωμένους μηχανισμούς ψύξης του εγκεφάλου: τη ρινική αναπνοή και την ψύξη του μετώπου. Όταν αναπνέετε από τη μύτη σας, ψύχει τα αιμοφόρα αγγεία στη ρινική κοιλότητα και στέλνει αυτό το πιο δροσερό αίμα στον εγκέφαλο. Ομοίως, όταν ψύχετε το μέτωπό σας, οι φλέβες εκεί, μερικές από τις οποίες συνδέονται άμεσα με τον εγκέφαλο, παρέχουν πιο δροσερό αίμα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες όταν χρησιμοποιούσαν ζεστές πετσέτες ή πετσέτες σε θερμοκρασία δωματίου πιεσμένες στο κεφάλι τους, χασμουριόνταν περισσότερο από εκείνους με κρύες πετσέτες. Τα άτομα που ανέπνεαν από τη μύτη τους κατά τη διάρκεια του πειράματος δεν χασμουριόνταν καθόλου. Οπότε υποστήριξαν ότι μια γερή δόση αέρα, δροσίζει τον εγκέφαλο και κάνει καλύτερη την διανοητική μας κατάσταση.
Μια τρίτη θεωρία λέει, ότι αν διαβάζουμε ή αν σκεφτόμαστε, μπορεί να μας κάνει να χασμουρηθούμε. Όλα σχεδόν τα σπονδυλωτά ζώα χασμουριούνται, αλλά μόνο ο άνθρωπος, ο χιμπατζής και ο μακάκος χασμουριούνται όταν το κάνει κάποιος δίπλα τους.
Δεδομένου ότι πρόκειται για κοινωνικά πλάσματα που ζουν σε ομάδες, το μεταδοτικό χασμουρητό μπορεί να έχει εξελιχθεί ως ένας τρόπος συντονισμού της συμπεριφοράς και διατήρησης της ομαδικής επαγρύπνησης. Όταν κάποιος χασμουριέται, η γύρω ομάδα το θεωρεί απόδειξη ότι ότι η θερμοκρασία του εγκεφάλου τους ήταν ανεβασμένη και η διανοητική τους απόδοση ήταν μειωμένη. Αν τότε όλοι στην ομάδα χασμουριόνταν, θα σήμαινε ότι το συνολικό επίπεδο επαγρύπνησης αυξήθηκε. Στους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν αναπτύξει άλλους τρόπους για να σηματοδοτούν πόσο προσεκτικοί πρέπει να είναι, τα μεταδοτικά χασμουρητά μπορεί να παραμείνουν ως μια υπολειπόμενη αντίδραση.
