Σαν σήμερα, πριν 19 χρόνια, έφυγε η Μελίνα του θεάτρου, η Μελίνα του κινηματογράφου, η Μελίνα των παιδιών του Πειραιά, η Μελίνα του Παρθενώνα, η Μελίνα των Ελλήνων.

H 6η Μαρτίου έχει ορισθεί από την UNESCO ως Παγκόσμια Μέρα Πολιτισμού, κατά την οποία απονέμεται το Βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» ως βραβείο πολιτιστικής προσφοράς σε ανθρώπους ή οργανισμούς για την προσπάθειά τους να διασωθούν μνημεία πολιτισμού της ανθρωπότητας.

H Mελίνα καταγόταν από μια σπουδαία οικογένεια πολιτικών. Ο παππούς της, Σπυρίδων Μερκούρης, ήταν δήμαρχος Αθηναίων για πολλά χρόνια, ο πατέρας της Σταμάτης Μερκούρης χρημάτισε βουλευτής. Ο θείος της, Γεώργιος Μερκούρης, ίδρυσε το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος λίγο πριν τον Πόλεμο και ήταν και Διοικητής της Εθνικής Τραπέζης επί Κατοχής.

Το 1938 αρχίζει τις σπουδές της στη Δραματική Σχολή του Εθνικού και το 1939 παντρεύεται τον Παναγή Χαροκόπο. Το 1944 εμφανίζεται για πρώτη φορά στη σκηνή με το θίασο του Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού "Το Μονοπάτι της Λευτεριάς".

Από το 1951 αρχίζει να πρωταγωνιστεί παράλληλα και στη γαλλική θεατρική σκηνή, όπου έγινε μούσα ενός από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς, του Μαρσέλ Ασάρ. Συνεχίζει την παράλληλη πορεία της και στις δύο σκηνές, την αθηναϊκή και την παριζιάνικη.

Το 1956 συνεργάζεται με τον μεγάλο έρωτα της ζωής της, τοv Ζυλ Ντασέν, και γυρίζουν την ταινία "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" (Celui Qui Doit Mourir), βασισμένη στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Ο έρωτάς τους υπήρξε ένας θεσμός έως το 1994, που τους χώρισε ο θάνατος.

Το 1960 παίζει με το θέατρο Τέχνης το "Γλυκό Πουλί της Νιότης" με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε Γιάννη Φέρτη.

Σταθμός στην καριέρα της ήταν το "Illya Darling" που ανεβάζει στο Broadway στην Αμερική, με προπωλημένα όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και με συμπρωταγωνιστή τον Νίκο Κούρκουλο, ενώ είχε ήδη κάνει περιοδεία σε κάθε πολιτεία των ΗΠΑ. Το "Illya Darling" ήταν διασκευή της ταινίας "Ποτέ την Κυριακή".

Κατά τα έτη 1967-1974, τα χρόνια της δικτατορίας, από τη στιγμή που τελείωσε τις παραστάσεις του "Illya Darling" έπαιξε μόνο την Λυσιστράτη το 1972.

Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο έγινε με ένα θεατρικό έργο που είχε γραφτεί από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη ειδικά για τη Μελίνα Μερκούρη, το "Στέλλα Με Τα Κόκκινα Γάντια", που ως ταινία πήρε τον τίτλο "Στέλλα" (1955).

O κινηματογράφος της χάρισε αρκετά βραβεία, με κορυφαίο το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών και επίσης μία υποψηφιότητα για Όσκαρ για το "Ποτέ την Κυριακή" (Never Οn Sunday) το οποίο έχασε απ' την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960.

Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού κατά τα χρονικά διαστήματα 1981-1989 και 1993-1994.

Από τη θέση αυτή ξεκίνησε την εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων μαρμάρων του Παρθενώνα από τον Λόρδο Έλγιν.

Δημιούργησε το θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (γνωστά ως ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) με σκοπό την πολιτιστική ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, αλλά και το θεσμό των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, με πρώτη την Αθήνα το 1985. Το 1990 διεκδίκησε τη δημαρχία της Αθήνας, χωρίς όμως επιτυχία.

Στη δεύτερη θητεία της στο υπουργείο Πολιτισμού δίνει βάρος στη θεατρική παιδεία και την εισαγωγή του πολιτισμού στα σχολεία, αλλά καταβεβλημένη από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994.