Αυτή είναι η πρώτη σχεδόν βέβαιη ανίχνευση «κοιμισμένης» μαύρης τρύπας στον γαλαξία μας. Η Gaia BH1- όπως είναι η ονομασία της μαύρης τρύπας- βρίσκεται στον αστερισμό του Οφιούχου, σε τροχιά γύρω από άστρο σαν τον Ήλιο. Εντοπίστηκε έμμεσα, μέσω παρακολούθησης του εν λόγω άστρου.

Η ανακάλυψη έγινε με το διεθνές τηλεσκόπιο Gemini North, στη Χαβάη, αφού αξιοποιήθηκαν στοιχεία από το διαστημικό παρατηρητήριο Gaia, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.

Οι μαύρες τρύπες εξ ορισμού είναι αόρατες και κατά συνέπεια πολύ δύσκολο να παρατηρηθούν. Διαθέτουν τεράστια μάζα συγκεντρωμένη σε περιοχή με πολύ μικρή διάμετρο και με ακραία ισχυρή βαρύτητα, που δεν αφήνει τίποτε να δραπετεύσει από αυτήν, ούτε καν το φως.

Πιθανόν υπάρχουν τεράστιες μαύρες τρύπες στα κέντρα όλων των μεγάλων γαλαξιών, αλλά πολύ συχνότερες είναι οι μικρότερες με μάζα πέντε έως 100 φορές μεγαλύτερες του Ήλιου μας. Κάποιες φορές αυτές οι μαύρες τρύπες- που κάποτε ήταν γιγάντια άστρα- βρίσκονται σε συνδυασμό με κάποιο άλλο άστρο, αποτελώντας ιδιόμορφα διπλά συστήματα.

Τουλάχιστον 100 εκατομμύρια σχετικά μαύρες τρύπες εκτιμάται ότι υπάρχουν στον γαλαξία μας, αλλά ελάχιστες έχουν ανακαλυφθεί έως τώρα. Μερικές εντοπίστηκαν από τους επίγειους ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων και άλλες από τηλεσκόπια, καθώς «προδόθηκαν» από την κίνηση του άστρου-συνοδού τους, το οποίο χάνει συνεχώς αέρια υπό την βαρυτική έλξη της γειτονικής μαύρης τρύπας.

Σταδιακά, αυτά τα αέρια απορροφώνται από τη μαύρη τρύπα, με αποτέλεσμα να υπερθερμαίνονται και να εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες ακτίνων-Χ. Έτσι, γίνεται αντιληπτή έμμεσα η παρουσία της μαύρης τρύπας, η οποία χαρακτηρίζεται «ενεργή».

Όμως, υπάρχουν πολλές άλλες «ήσυχες» μαύρες τρύπες, σε διπλά συστήματα, οι οποίες δεν περιβάλλονται από κάποιο δίσκο αερίων που εκπέμπει ακτίνες-Χ. Το Gaia του ESA έχει ανοίξει νέες δυνατότητες εντοπισμού τέτοιων αφανών μαύρων τρυπών, καθώς χάρη στις υψηλής ακριβείας μετρήσεις των αστρικών θέσεων είναι δυνατό να εκμαιευθεί η παρουσία μιας μαύρης τρύπας γύρω από ένα άστρο, καθώς αυτή διαταράσσει την κίνηση του.

Με αυτό τον τρόπο εντοπίστηκε το διπλό σύστημα Gaia BΗ1, που περιλαμβάνει ένα αόρατο αντικείμενο με μάζα περίπου δεκαπλάσια του Ήλιου, το οποίο κινείται πέριξ ενός άστρου παρόμοιου με τον Ήλιο, ολοκληρώνοντας μια περιφορά κάθε σχεδόν 186 μέρες. Η απόσταση του αντικειμένου (σχεδόν σίγουρα μιας μαύρης τρύπας) και του συνοδού άστρου είναι περίπου ίδια εκείνη μεταξύ Γης και Ήλιου.

«Πάρτε το ηλιακό μας σύστημα, βάλτε μια μαύρη τρύπα στη θέση του Ήλιου και τον Ήλιο στη θέση της Γης και έχετε το εν λόγω σύστημα», δήλωσε ο αστροφυσικός Καρίμ Ελ- Μπάντρι, επικεφαλής των ερευνητών που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Monthly Notices», της βρετανικής Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Αν το μεγαλύτερο αόρατο αντικείμενο ήταν και αυτό άστρο, τότε θα ήταν πολύ φωτεινότερο από το κοντινό ορατό άστρο του διπλού συστήματος. Εφόσον αυτό δεν συμβαίνει, τότε η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι πρόκειται για μια «ήσυχη» μαύρη τρύπα. Από την άλλη, οι επιστήμονες παραδέχτηκαν ότι είναι δύσκολο να εξηγήσουν πώς σχηματίστηκε ένα τέτοιο σύστημα.