Nέο τοπίο για όλους τους εργαζόμενους του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα διαμορφώνεται με την ψήφιση σήμερα της επίμαχης τροπολογίας για τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς.

Αν και ο εμβολιασμός καθίσταται υποχρεωτικός μόνο για εργαζόμενους σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και για υγειονομικούς, θεσπίζεται γενική υποχρέωση για όλους τους εργαζόμενους ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ώστε να επιδεικνύουν στους εργοδότες τους το πιστοποιητικό εμβολιασμού, εφόσον διαθέτουν.

Όσοι έχουν νοσήσει από κορονοϊό και δεν έχουν εμβολιαστεί θα πρέπει να επιδεικνύουν το πιστοποιητικό νόσησης. Η υποχρέωση αυτή ισχύει για όλους τους εργαζόμενους του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ανεξάρτητα από το αν ισχύει ή όχι γι' αυτούς ο υποχρεωτικός εμβολιασμός.

Έτσι καθιερώνεται για πρώτη φορά η υποχρέωση του εργαζόμενου να ενημερώνει τον εργοδότη αν έχει εμβολιαστεί ή αν έχει νοσήσει το τελευταίο 6μηνο.

Η υποχρέωση ισχύει και στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα και ο εργοδότης ελέγχει το πιστοποιητικό εμβολιασμού μέσω της ειδικής ηλεκτρονικής εφαρμογής για κινητές συσκευές (mobile application) που θεσμοθετήθηκε πρόσφατα για τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων εστίασης, προβολής κινηματογραφικών ταινιών, κέντρων διασκέδασης κ.α. Η υποχρέωση επίδειξης ισχύει έως τις 31.12.2021.

1. Τι θα συμβαίνει με όσους δεν επιδεικνύουν πιστοποιητικό

Τι συμβαίνει όμως αν ο εργαζόμενος αρνηθεί να επιδείξει το πιστοποιητικό εμβολιασμού;

Όπως επισημαίνουν ειδικοί εργατολόγοι η διάταξη δεν προβλέπει συγκεκριμένη κύρωση για τον εργαζόμενο αν δεν εκπληρώνει την νέα του υποχρέωση.

Στο σημείο αυτό γεννάται το εξής ερώτημα: Νομιμοποιείται ο εργοδότης να απαγορεύσει την είσοδο στον εργαζόμενο που αρνείται να επιδείξει το πιστοποιητικό εμβολιασμού;

Αντίστοιχη ρύθμιση υπήρχε για τα self test, όπου η ΚΥΑ ρητά προέβλεψε την υποχρέωση του εργοδότη να μην απασχολεί εργαζόμενο με φυσική παρουσία στον χώρο δουλειάς εφόσον αυτός δεν έχει προβεί σε δήλωση του αποτελέσματος του διαγνωστικού ελέγχου νόσησης από τον κορωνοϊό COVID-19 (self test, rapid test ή PCR test).

Στην περίπτωση του πιστοποιητικού εμβολιασμού, ωστόσο, προβλέπεται η υποχρέωση της επίδειξης του πιστοποιητικού, χωρίς όμως συγκεκριμένες κυρώσεις για το αντίθετο.

«Ο εργοδότης δεν μπορεί να μην επιτρέψει στον εργαζόμενο που αρνείται να επιδείξει το πιστοποιητικό εμβολιασμού την φυσική του παρουσία στο χώρο δουλειάς, καθώς κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με έμμεση υποχρεωτικότητα του εμβολίου σε όλο τον ιδιωτικό τομέα, κάτι το οποίο δεν είναι επιτρεπτό με έμμεσο τρόπο να συντελεστεί, αλλά μόνο με ειδική διάταξη νόμου», παρατηρεί ο δικηγόρος – εργατολόγος, Γιάννης Καρούζος. Ο ίδιος προσθέτει πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ισοδυναμεί ακόμη και με πιθανή καταγγελία της σύμβασης εργασίας, καθώς ο εργοδότης αρνείται να αποδεχθεί τις υπηρεσίες του εργαζόμενου. «Κάτι τέτοιο συνιστά άκυρη απόλυση», παρατηρεί ο κ. Καρούζος.

Αν και η μη επίδειξη του πιστοποιητικού εμβολιασμού από τον εργαζόμενο στον εργοδότη, ενώ υπάρχει πλέον νομική υποχρέωση, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως παράβαση της υποχρέωσης του εργαζόμενου να παρέχει «με τον προσήκοντα τρόπο την εργασία του» - κάτι που θα μπορούσε να ανοίξει «παράθυρο» για αναστολή της σύμβασης - κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται ρητά στην νέα διάταξη, οπότε εύλογα μπορεί να πει κανείς πως αν ο νομοθέτης ήθελε να προβλέψει κάτι τέτοιο όφειλε να το γράψει ρητά στο νόμο.

Από την άλλη πλευρά, αν ο εργαζόμενος συνεχίζει να αρνείται να επιδείξει το πιστοποιητικό εμβολιασμού, τότε ο εργοδότης θα μπορούσε να του αλλάξει καθήκοντα, ιδίως αν έρχεται σε επαφή με το κοινό.

«Όπου υπάρχει γιατρός εργασίας αυτός θα πρέπει να συμβουλεύσει τον εργαζόμενο», εξηγεί ο Γ. Καρούζος, σχολιάζοντας πάντως πως η διάταξη πάσχει σε αυτό το σημείο και δεν αποκλείεται να δημιουργήσει προστριβές ανάμεσα σε εργοδότες και εργαζόμενους.

2. Τι ισχύει για όσους παραμένουν ανεμβολίαστοι
Νομικοί κύκλοι εκτιμούν πως η νέα ρύθμιση θα λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης προς τους ανεμβολίαστους εργαζόμενους, πολύ περισσότερο καθώς η απόλυση στον ιδιωτικό τομέα παραμένει αναιτιώδης.

Με τη νέα διάταξη ο εργοδότης μπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή ποιοι εργαζόμενοι είναι εμβολιασμένοι και ποιοι ανεμβολίαστοι και αντιστοίχως να ρυθμίζει το προσωπικό της επιχείρησής του.

Σε κάθε περίπτωση το μπαλάκι πια είναι στο «γήπεδο» του εργοδότη, ο οποίος θα κληθεί να αποφασίσει πως θα λειτουργήσει την επιχείρησή του.

Υπενθυμίζεται πως οι επιχειρήσεις που λειτουργούν μόνο με εμβολιασμένους εργαζόμενους μπορούν να προμηθευτούν το αντίστοιχο σήμα από το υπουργείο Ανάπτυξης και να το αναρτήσουν σε εμφανές σημείο της επιχείρησής τους. Κάτι που σε συνδυασμό με την νέα υποχρέωση του εργαζόμενου να πληροφορεί για τον εμβολιασμό του αναμένεται να λειτουργήσει σωρευτικά, ως κεντρικός μοχλός πίεσης.

Στο ίδιο πλαίσιο, υπάρχει μερίδα νομικών που εκτιμά πως με τον τρόπο αυτόν επεκτείνεται έμμεσα η «υποχρεωτικότητα» σε όλο τον ιδιωτικό τομέα, καθώς οι εργοδότες θα μπορούν πλέον να επιλέγουν ανάμεσα σε εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους.

3. Διαβατήριο το πιστοποιητικό εμβολιασμού για νέες προσλήψεις
Σύμφωνα με ειδικούς εργατολόγους η νέα ρύθμιση συμπαρασύρει και τις νέες προσλήψεις, καθώς ο εργοδότης θα μπορεί να ζητά πλέον πιστοποιητικό εμβολιασμού από τον υποψήφιο υπάλληλο, τον οποίο θέλει να προσλάβει.

Συνεπώς, το πιστοποιητικό εμβολιασμού καθίσταται σταδιακά σαν... δεύτερο βιογραφικό και ενίοτε διαβατήριο για την πρόσληψη.

4. Τι ισχύει με τα προσωπικά δεδομένα
Ο εργοδότης δικαιούται να έχει πρόσβαση στο πιστοποιητικό εμβολιασμού του εργαζόμενού του, αλλά δεν μπορεί να τηρεί αρχείο. Δηλαδή επιτρέπεται μόνο η επίδειξη και η επαλήθευση του πιστοποιητικού μέσω της νέας ειδικής ηλεκτρονικής εφαρμογής για κινητές συσκευές (mobile application) αλλά δεν είναι επιτρεπτή η τήρηση αρχείου με στοιχεία όπως πότε έγινε η πρώτη και η δεύτερη δόση κλπ.

Όπως αναφέρεται στην σχετική διάταξη νόμου οι εργοδότες «προβαίνουν στην απολύτως αναγκαία επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που περιλαμβάνονται στα πιστοποιητικά ή τις βεβαιώσεις για τον σκοπό του ελέγχου της εγκυρότητας, της γνησιότητας και της ακεραιότητας αυτών. Απαγορεύεται, ύστερα από την ολοκλήρωση της διαδικασίας ελέγχου ή επαλήθευσης, η καθ’ οιονδήποτε τρόπο αποθήκευση ή τήρηση αντιγράφων των πιστοποιητικών ή βεβαιώσεων ή των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που εμφανίζονται κατά τη σάρωση».

5. Υποχρεωτικός εμβολιασμός και «παράθυρο» απολύσεων
Ενώ για τον δημόσιο τομέα προβλέπεται αντικατάσταση του προσωπικού που δεν εμβολιάζεται με άλλους εργαζόμενους οι οποίοι προσλαμβάνονται με 3μηνες συμβάσεις, κάτι αντίστοιχο δεν προβλέπεται για τον ιδιωτικό τομέα.

Επίσης η διάταξη δεν ορίζει ακριβώς το πότε μπορεί να επιστρέψει στην εργασία του ο ιδιωτικός υπάλληλος, ενώ στο δημόσιο τομέα προβλέπεται η επιστροφή 14 ημέρες μετά από την δεύτερη δόση.

Ειδικοί επισημαίνουν πως ένα ερώτημα που προκύπτει από την διάταξη είναι το εξής:

Αν παρουσιαστεί δυσλειτουργία σε μια επιχείρηση – π.χ. σε ένα νοσηλευτικό ίδρυμα ή σε ένα γηροκομείο - εκ του λόγου ότι οι εργαζόμενοι που αρνούνται να εμβολιαστούν είναι αναγκαίοι και η αντικατάστασή τους με συμβασιούχους ορισμένου χρόνου δεν είναι εφικτή, πότε νομιμοποιείται ο εργοδότης να τους αντικαταστήσει οριστικά, δηλαδή να τους απολύσει;

Υπενθυμίζεται πως η διάταξη της υποχρεωτικότητας αφορά τους πάντες, δηλαδή και το Διοικητικό προσωπικό. Μάλιστα δεν προβλέπεται η δυνατότητα του εργοδότη να απασχολήσει τους ανεμβολίαστους (νοσηλευτές κλπ) σε διαφορετικά καθήκοντα (back office) ή με το σύστημα της τηλεργασίας (εφόσον αυτό είναι εφικτό).

Αυτό για ορισμένους νομικούς κύκλους σημαίνει ότι έμμεσα ενθαρρύνεται ο εργοδότης, στην περίπτωση που προκύψει δυσλειτουργία της επιχείρησής του, να απομακρύνει τους εργαζόμενους οριστικά από την επιχείρησή του, δηλαδή να τους απολύσει.