Πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές μάχες κατά την διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου. Η ελληνοβουλγαρική σύγκρουση και τελικά η νίκη των Ελλήνων, ήταν αποφασιστική για την απελευθέρωση της ανατολικής Μακεδονίας και έβαλε «ταφόπλακα» στα όποια σχέδια των Βουλγάρων για την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης.
Στις 26 Οκτωβρίου του 1912, οι Βούλγαροι κατέλαβαν το Κιλκίς. Την ίδια μέρα ο ελληνικός στρατός μπήκε ως νικητής στην Θεσσαλονίκη. Σκοπός τους ήταν να το χρησιμοποιήσουν σαν βάση για τις επιχειρήσεις τους στην Μακεδονία, ώστε να κάνουν πράξη το μεγαλύτερο όνειρό τους: την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Εκείνη την εποχή, στο Κιλκίς είχαν μείνει μόνο 30 ελληνικές οικογένειες και η πόλη είχε μετατραπεί σε άντρο κομιτατζήδων.
Από την ημέρα της κατάληψης, οι Βούλγαροι άρχισαν να χτίζουν οχυρά που ξεκινούσαν από το Κιλκίς και έφταναν μέχρι το χωριό Λαχανάς. Το ελληνικό επιτελείο αποφάσισε να επικεντρώσει την επιθετική του ενέργεια στη γραμμή Καλινόβου - Κιλκίς - Λαχανά. Αν κατάφερνε να την περάσει, ο δρόμος προς τις Σέρρες και τον Στρυμόνα θα άνοιγε διάπλατα.
Στις 19 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε η ελληνική επίθεση, με τις μεραρχίες να επιτίθενται ταυτόχρονα στον Λαχανά, στο Καλίνοβο και στο Κιλκίς. Η συνολική της δύναμη έφτανε τους 117.861 άντρες, ενώ οι Βούλγαροι υπό τον στρατηγό Ιβάνωφ, δεν ξεπερνούσαν τις 40.000. ΟΙ μάχη ήταν σφοδρή και πολλές φορές έγινε σώμα με σώμα, οι Έλληνες ήταν διαρκώς εκτεθειμένοι στα εχθρικά πυρά λόγω του γυμνού εδάφους της περιοχής.
Την επόμενη μέρα όμως βρεθήκαν μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από τα οχυρά του Κιλκίς. Την νύχτα οι Έλληνες αποφάσισαν να κάνουν έναν πλευρικό (και όχι κατά μέτωπον) αιφνιδιασμό και μέχρι το πρωί της 21ης Ιουνίου, οι Βούλγαροι υποχωρούσαν ηττημένοι. Ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος έδωσε εντολή να τους καταδιώξουν. Το Κιλκίς ισοπεδώθηκε, αλλά ήταν σε ελληνικά χέρια.
Μετά την επικράτηση των ελληνικών όπλων, ο Έλληνας επιτελάρχης αντιστράτηγος Βίκτωρ Δούσμανης τηλεγράφησε στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο:
«Μετά χαράς αναγγέλλω την κατάληψιν του Κιλκίς, μετά τριήμερον σφοδρόν αγώνα. Ο εχθρός καταδιώκεται κατά πόδας. Ηθικόν στρατού μας έκτακτον».
Οι απώλειες παρά την νίκη ήταν πολλές. Οι νεκροί και οι τραυματίες έφτασαν τους 8.828 άνδρες. Η επόμενη ελληνοβουλγαρική σύγκρουση έγινε μετά από μόλις δυο ημέρες στην λίμνη Δοϊράνη. Η «μάχη του Κιλκίς – Λαχανά» όμως είχε απομακρύνει τους Βούλγαρους από την οχυρωμένη βάση τους και τους έκανε να ξεχάσουν τα σχέδια που είχαν για κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
