Με την εξαίρεση της Τουρκίας, που ανήκει εν μέρει στην Ευρώπη, καμία άλλη χώρα της «Γηραιάς Ηπείρου» δεν έχει επιτρέψει να πεθάνει κάποιος απεργός πείνας από το 1981 και μετά. Οι τελευταίοι 10 πέθαναν στην φυλακή της Ηνωμένου Βασιλείου, επί πρωθυπουργίας Μάργκαρετ Θάτσερ.

Ο Μπόμπι Σάντς γεννήθηκε στο αγγλοκρατούμενο βόρειο τμήμα του νησιού της Ιρλανδίας και συγκεκριμένα στο Μπέλφαστ. Η οικογένειά του ήταν καθολική και από μικρός βίωσε την εχθρική διάθεση του βρετανικού κράτους για το θρήσκευμά του. Όπως στις ΗΠΑ υπήρχε το «separate but equal» μεταξύ λευκών και μαύρων, έτσι και στη Βόρειο Ιρλανδία, υπήρχε ο διαχωρισμός των πληθυσμών βάσει θρησκεύματος.

Ο Σαντς στα 15 εγκατέλειψε το σχολείο και φοίτησε για δυο χρόνια σε τεχνική σχολή. Όταν έπιασε δουλειά, αυτή δεν κράτησε για πολύ. Αιτία ήταν το ότι ήταν καθολικός. Αλλά είναι γνωστό πλέον πως οι έχθρες και το μίσος, το μόνο που καταφέρνουν είναι να πολλαπλασιάζουν τη ριζοσπαστικοποίηση. Έτσι και ο Σαντς, ύστερα και από μια επίθεση που δέχτηκε η οικογένειά του στο σπίτι του, αποφάσισε να γίνει μέλος του ΙΡΑ.

Συνελήφθη για πρώτη φορά μόλις λίγους μήνες αργότερα, όταν βρέθηκαν τέσσερα περίστροφα στο σπίτι του. Πέρασε τρία χρόνια στη φυλακή και όταν βγήκε εντάχθηκε ξανά στην οργάνωση που σκοπό είχε την ένωση της Ιρλανδίας. Συνελήφθη ξανά το 1976, μετά από βομβιστική επίθεση και ανταλλαγή πυρών. Αν και δεν υπήρχαν απτές αποδείξεις για να κατηγορηθεί γι' αυτό, η αστυνομία ανακάλυψε ένα ακόμα περίστροφο στο αυτοκίνητο του. Έτσι, ο ίδιος και οι τρεις συνεπιβάτες του, καταδικάστηκαν σε 14 χρόνια φυλάκισης.

O Σαντς σε ηλικία 19 ετών

@wikipedia.org

Μέχρι εκείνη την εποχή, τα μέλη του ΙΡΑ που φυλακίζονταν θεωρούνταν πολιτικοί κρατούμενοι. Αλλά από το 1976 και μετά, με απόφαση του βρετανικού κράτους, εξομοιώθηκαν με τους ποινικούς. Η απόφαση αυτή προκάλεσε αντιδράσεις, κυρίως μέσα στις φυλακές, αφού οι κρατούμενοι αρνήθηκαν να δεχθούν κάτι που θα ποινικοποιούσε τις πράξεις τους. Οι Βορειοιρλανδοί κρατούμενοι αρνήθηκαν να φορέσουν τις ίδιες στολές με τους ποινικούς κρατούμενους και ως ένδειξη διαμαρτυρίας, έφτιαξαν στολές από τις κουβέρτες τους. Γι’ αυτό και το περιστατικό ονομάστηκε «διαμαρτυρία της κουβέρτας».

Το 1980, έγινε και η πρώτη απεργία πείνας, στην οποία συμμετείχαν κρατούμενοι από τρεις διαφορετικές φυλακές. Οι κρατούμενοι ζητούσαν να αναγνωριστούν ως πολιτικοί κρατούμενοι, να φορούν ειδικές στολές, να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα και να έχουν ελεύθερη επικοινωνία με άλλους κρατουμένους.

Αρχικά, η «Σιδηρά Κυρία» Μάργκαρετ Θάτσερ φάνηκε διαλλακτική, ειδικά μετά τον παραλίγο θάνατο του Σον Μακένα, ενός εκ των απεργών πείνας. Η συμφωνία επετεύχθη και κανένας απεργός πείνας δεν έχασε τη ζωή του. Ωστόσο, το κείμενο που συνέταξε η βρετανική κυβέρνηση ήταν αόριστο και δεν υποσχόταν κάτι χειροπιαστό. Το μόνο που ουσιαστικά είχε δεχτεί ήταν οι διαφορετικές στολές.

Με την αυγή της πρώτης μέρας του Μαρτίου του 1981, οι κρατούμενοι ξεκίνησαν νέα απεργία πείνας. Μεταξύ τους ήταν και ο Μπόμπι Σαντς. Λίγες μόλις ημέρες αργότερα πέθανε ο ανεξάρτητος Βορειοιρλανδός βουλευτής Φρανκ Μαγκουάιρ. Η θέση του έμεινε κενή και έπρεπε κάποιος να τον αντικαταστήσει μέσω εκλογών.

Στις εκλογές που ακολούθησαν άμεσα, οι ριζοσπαστικές δυνάμεις της Βόρειας Ιρλανδίας υποστήριξαν τον Μπόμπι Σαντς. Και πράγματι, ο Σαντς εξελέγη βουλευτής με περίπου 1.500 ψήφους διαφορά από τον αντίπαλό του. Ήταν μια μεγάλη ήττα για τη Θάτσερ, που δε φημιζόταν για την αποδοχή των ηττών της.

Αν και βουλευτής, ο Σαντς δεν βγήκε ποτέ από τη φυλακή. Διανοούμενοι, ξένες κυβερνήσεις και διαδηλώσεις στη Βρετανία και στο εξωτερικό, ζητούσαν από τη Θάτσερ να υποχωρήσει και να μην επιτρέψει τον θάνατο του. Ωστόσο, ο Σαντς αφέθηκε να πεθάνει από την πείνα. Μετά από 66 ημέρες απεργίας πείνας, ο Μπόμπι Σαντς πέθανε στις 5 Μαΐου του 1981 σε ηλικία 27 ετών.

Δυο ημέρες αργότερα, η κηδεία του στο Μπέλφαστ, όπου παραβρέθηκαν περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι, μετατράπηκε σε διαδήλωση κατά του αυταρχισμού του βρετανικού κράτους και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι χιλιάδες άνθρωποι αποχαιρέτησαν τον Μπόμπι Σαντς σαν «μάρτυρα» και σαν «ήρωα». Η βρετανική κυβέρνηση είχε πετύχει το αντίθετο από αυτό που πίστευε.

Ταυτόχρονα οι αντιδράσεις έφταναν απ' όλον τον κόσμο. Οι ΗΠΑ εξέδωσαν ανακοίνωση όπου εξέφραζαν τη «βαθιά λύπη» τους για το συμβάν, τα ιρλανδικά συνδικάτα κατέβηκαν σε απεργίες, ενώ ΜΜΕ απ’ όλον τον κόσμο μιλούσαν για «αναισθησία» από την πλευρά της Θάτσερ.

Η Θάτσερ έριξε λάδι στη φωτιά όταν δήλωσε πως «Ο κύριος Σαντς ήταν ένας καταδικασμένος εγκληματίας. Ο ίδιος επέλεξε να χάσει τη ζωή του. Ήταν μια επιλογή που η οργάνωσή του δεν άφησε σε πολλά από τα θύματα της». Μετά τον Σαντς και μέσα στους επόμενους τρεις μήνες, 9 ακόμα απεργοί πείνας έχασαν τη ζωή τους. Ο μεγαλύτερος από αυτούς ήταν 29 ετών.

Η Καθολική Εκκλησία έπεισε μετά από 217 μέρες τους συγγενείς των κρατουμένων να τους ταΐσουν ενδοφλεβικά αν χάσουν τις αισθήσεις τους. Έτσι και έγινε. Όπως και στο θέμα του χουλιγκανισμού (που η εξυγίανσή του δεν οφείλεται στη Θάτσερ), η Βρετανή πρωθυπουργός δεν υποχώρησε.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο ΙΡΑ να δυναμώσει, σε αριθμό μελών αλλά και δημοφιλία, αφού τα αιτήματά του ξεκίνησαν να προβάλλονται όλο και περισσότερο από τα εγχώρια και ξένα μέσα. Το Μπέλφαστ σήμερα, έχει δεκάδες γκράφιτι στους τοίχους κτιρίων, που απεικονίζουν τον Μπόμπι Σαντς.

Ο Σαντς μπήκε στη φυλακή επειδή ήταν μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης. Αλλά όταν τελικά βγήκε 5 χρόνια αργότερα, εκτός από βουλευτής είχε γίνει και ήρωας στα μάτια πολλών ανθρώπων. Το ίδιο και οι 9 συγκρατούμενοι του. Από τότε κανένα κράτος της Ευρώπης δεν έχει αφήσει απεργό πείνας να πεθάνει.