Στις 3 Δεκεμβρίου του 1912 στα ανοιχτά του ακρωτηρίου Έλλη, έγινε η πρώτη και πιο σημαντική ναυμαχία του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, μεταξύ ελληνικού και τουρκικού στόλου. Κοντά στα Στενά των Δαρδανελλίων, η μάχη κράτησε μια ώρα περίπου με τον ελληνικό στόλο να βγαίνει νικητής.
Ο υποναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης είχε επικρατήσει στο Αιγαίο από τους πρώτους κιόλας μήνες του πολέμου. Απελευθέρωσε την Λήμνο, το Άγιο Όρος και αργότερα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, όπως η Χίος, η Μυτιλήνη, η Σαμοθράκη, η Ίμβρος, η Τένεδος κ.α. Ο τουρκικός στόλος παρέμενε κλεισμένος στα Στενά των Δαρδανελίων, χωρίς να επιχειρεί να εξέλθει στο Αιγαίο.
Από τα τέλη Νοεμβρίου κυκλοφόρησαν φήμες πως αυτή η έξοδος θα γίνει. Την 1η Δεκεμβρίου ο Κουντουριώτης πληροφορείται πως το καταδρομικό «Μετζηδιέ» εθεάθη στην είσοδο των Δαρδανελλίων, με τον ελληνικό στόλο να αποπλέει αμέσως από το ορμητήριο του στον Μούδρο.
Η περιπολία κράτησε μέχρι το πρωινό της 3ης Δεκεμβρίου. Στις 8, κι ενώ ο ελληνικός στόλος κατευθυνόταν προς τον νότο, έγινε αντιληπτή η έξοδος του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο. Σήμανε αμέσως συναγερμός. Από το «Αβέρωφ» εξέπεμψε αμέσως σήμα: «Με τη βοήθεια του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με πεποίθησιν εις την Νίκην κατά του εχθρού του Γένους».
Λίγο μετά τις 9, οι πορείες των δυο στόλων άρχισαν να συγκλίνουν. Στις 9.22 η τουρκική ναυαρχίδα άνοιξε πρώτη πυρ από απόσταση 12.500 μέτρων. Το «Αβέρωφ» ανταπέδωσε και η μάχη γενικεύτηκε. Στις 9.35 η απόσταση είχε μειωθεί στα 9.500 μέτρα. Ο Κουντουριώτης αποφασίζει να θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο που σκεφτόταν από καιρό. Ήθελε λοιπόν να εκμεταλλευτεί την υπεροχή σε ταχύτητα της ναυαρχίδας του για να υπερφαλαγγίσει από πρώρας την εχθρική παράταξη, εφαρμόζοντας τον «ελιγμό Ταυ», που πρώτος είχε εφαρμόσει ο γιαπωνέζος ναύαρχος Τόγκο κατά του ρωσικού στόλου στη Ναυμαχία της Τσουσίμα (27-28 Μαΐου 1905).
Ενήργησε ανεξάρτητα από τον υπόλοιπο στόλο και όρμησε ακάθεκτά κατά του εχθρού. Ο Τούρκος ναύαρχος αιφνιδιάστηκε και διέταξε στροφή των πλοίων του κατά 180 μοίρες προς τα δεξιά. Στις 10 η ώρα η εξέλιξη αυτή σήμανε και την οπισθοχώρηση του τουρκικού στόλου. Η ευκαιρία του «Αβέρωφ» να τον καταδιώξει και να πετύχει καίριο πλήγμα στον εχθρό ήταν μοναδική. Όμως, η ταχύτητα πυρός του είχε μειωθεί δραστικά, εξαιτίας προβλημάτων στα κλείστρα των πυροβόλων. Την ίδια ώρα, τα υπόλοιπα λοιπά ελληνικά πλοία έβαλαν κατά των υποχωρούντων τουρκικών από απόσταση 5.000 μέτρων. Στις 10:25 το πυρ έπαυσε από τα ελληνικά πλοία, καθώς τα τουρκικά χάθηκαν στα στενά των Δαρδανελλίων.
Στις 3 Δεκεμβρίου του 1912, άλλη μια λαμπρή στιγμή γράφτηκε στην πλούσια ναυτική ιστορία της Ελλάδας. Η επικράτηση του ελληνικού στόλου, οφειλόταν κυρίως στον τολμηρό ελιγμό του Κουντουριώτη. Παρολ' αυτά, ο παράτολμος ελιγμός του θεωρήθηκε ασυλλόγιστος ηρωισμός και ακόμη και ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ του τηλεγράφησε συστήνοντάς του σύνεση και ψυχραιμία.
Το «Αβέρωφ» υπέστη κάποιες ζημιές, αλλά τα τουρκικά πλοία είχαν πολύ βαρύτερες, αλλά και έμψυχες απώλειες, με 58 νεκρούς και 40 τραυματίες. Από ελληνικής πλευράς, οι νεκροί έφτασαν τους 2 και οι τραυματίες του 7. Μετά την Ναυμαχία της Έλλης ο έλεγχος στο Αιγαίο παγιώθηκε, ενώ οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν ποτέ να χρησιμοποιήσουν την θάλασσα, ώστε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους που μάχονταν στην Μακεδονία και την Θράκη.
Πληροφορίες: sansimera.gr, wikipedia.org
