Πρόκειται για μια από τις πιο αναγνωρισμένες και διακεκριμένες γυναίκες της αρχαιότητας, η οποία μεταξύ άλλων διακρίθηκε για την συμβολή στην σκέψη γύρω από την επιστήμη, τα μαθηματικά, την αστρονομία και φυσικά την φιλοσοφία. Ήταν η πρώτη γυναίκα που διακρίθηκε στα μαθηματικά, ενώ η ζωή της έγινε και ταινία το 2009, με τον τίτλο «Agora».
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 370 μ.Χ και ήταν κόρη του μαθηματικού και αστρονόμου Θέωνα του Αλεξανδρέως. Η Ρωμαϊκή τότε Αλεξάνδρεια, έδινε πολλές ευκαιρίες διαπαιδαγώγησης. Έτσι η Υπατία, ένα ελεύθερο και ανένταχτο μυαλό από νεαρή ηλικία, θέλησε να σπουδάσει στην Αθήνα και στην σημερινή Ιταλία.
Στην Αθήνα παρακολούθησε τα μαθήματα του Πλουτάρχου του νεότερου και της κόρης της Ασκληπιγένειας, μένοντας μαγεμένη από την διδασκαλία της Νεοπλατωνικής σχολής.
Όταν επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια ανέλαβε η ίδια την τοπική σχολή των Πλατωνιστών, ακολουθώντας την διδασκαλία του Πλωτίνου. Από την αρχή προσέλκυσε έναν τεράστιο αριθμό μαθητών. Κι αυτό γιατί τα είχε όλα. Μετριοφροσύνη, ανοιχτή σκέψη, ομορφιά, σπάνια ευγλωττία και ένα μοναδικό πνεύμα, που μπορούσε να σε καθηλώσει.
Η Υπατία τότε ως σύμβολο της επιστήμης και της μάθησης, έγινε ταυτόχρονα και κόκκινο πανί στα μάτια των χριστιανών, που τότε θεωρούσαν αυτή την διδασκαλία ειδωλολατρική. Ο χριστιανισμός, όπως κάθε θρησκεία, πλησίασε πρώτα τους φτωχούς που δεν ήξεραν γράμματα, ώστε να τους φανατίσει ευκολότερα και να εξαπλωθεί. Η μεγαλύτερη απώλεια εκείνης της εποχής, είναι η καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, από ορδές χριστιανών, που θεωρούσαν όλους τους θησαυρούς που έκρυβε στα «σπλάχνα» της η σπουδαία βιβλιοθήκη, παγανιστικά.
Η Υπατία βρέθηκε στο επίκεντρο της έντασης μεταξύ χριστιανών και μη χριστιανών. Χωρίς φυσικά να το θέλει. Γιατί, η Υπατία, υπήρξε ένα πνεύμα που ποτέ δεν απέρριψε τίποτα, που ήταν ανοιχτή στην σκέψη όλων.
Με την άνοδο του Κυρίλλου στον πατριαρχικό θρόνο της Αλεξάνδρειας, το 412 μ.Χ., βρέθηκε στο στόχαστρο του Πατριάρχη, κυρίως εξαιτίας της σχέσης της με τον έπαρχο της πόλης, που ήταν ειδωλολάτρης.
Στις 8 μαρτίου του 415 μ.Χ., δολοφονήθηκε με πρωτοφανή αγριότητα από ομάδα φανατισμένων χριστιανών, που την διαμέλισαν. Οι περισσότεροι ήταν μοναχοί και οπαδοί του Κυρίλλου. Το γεγονός αυτό ήταν και οι αρχή του τέλους της Αλεξάνδρειας ως πνευματικού κέντρου, αφού οι περισσότεροι λόγιοι της πόλης έφυγαν φοβισμένοι.
Η Υπατία έγραψε σχόλια για την «Αριθμητική» του Διόφαντου και τον αστρονομικό κανόνα του Πτολεμαίου, αλλά τα γραπτά της χάθηκαν. Οι τίτλοι τους όμως, σε συνδυασμό με τις επιστολές του Συνέσιου, που της ζητούσε συμβουλές γαι την κατασκευή του Αστρολάβου, αποδεικνύουν την ασχολία της με τα μαθηματικά και την αστρονομία.
Η φιλοσοφία της, αν και σε γενικές γραμμές μας είναι άγνωστη, αποτέλεσε το Α και το Ω του Αλεξανδρινού Νεοπλατωνισμού. Αν και πολλές φορές αμφισβητούμενη, η προσφορά της στην επιστήμη ήταν μεγάλη, με την χαρτογράφηση ουράνιων σωμάτων και την ανακάλυψη του αραιόμετρου ή πυκνόμετρου, ενός ειδικού οργάνου που προσδιορίζει την πυκνότητα των διαφόρων υγρών.
