Όποιος δίνει τα λεφτά, φυσάει τη σφυρίχτρα, λέει ένα τουρκικό ρητό, εννοώντας πως αυτός που παρέχει το ρευστό, έχει και το γενικό πρόσταγμα.

Στη σημερινή τουρκική οικονομία, ωστόσο, το πρόβλημα -ή, καλύτερα, ένα από τα προβλήματα- είναι ότι δεν γνωρίζουμε ποιος είναι αυτός που βρίσκεται… πίσω από τη σφυρίχτρα. Γιατί, από τον φετινό προϋπολογισμό της γείτονος, «περισσεύουν» 24,4 δισεκατομμύρια δολάρια (σε επίπεδο επταμήνου), τα οποία είναι… αγνώστου προελεύσεως.

Σκεφτείτε το: Μόνο τον περασμένο Ιούλιο, η Τουρκία κατέγραψε «ορφανές» ροές χρήματος προς τα ταμεία της, αυξημένες κατά 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Η προέλευση αυτών των χρημάτων παραμένει μυστηριώδης, με τα καθαρά έσοδα από τις διάφορες δραστηριότητες στη χώρα να μην μπορούν να τα δικαιολογήσουν.

Άλλωστε, το ποσό των μυστηριωδών εισροών είναι τόσο μεγάλο που είναι κατά 30% μεγαλύτερο από αυτό των τουριστικών εσόδων της Τουρκίας (16,4 δισ. δολάρια στο διάστημα Ιανουαρίου- Ιουλίου). Από πού προέρχονται λοιπόν;

Τα ποσά των μυστηριωδών εισροών αποτελούν ρεκόρ για τα τελευταία 40 χρόνια, οπότε και υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την τουρκική οικονομία.

Το αντίστοιχο ποσό για την ίδια περσινή περίοδο έφτανε τα 10,2 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ για τη δεκαετία 2005-2015, οι μυστηριώδεις εισροές έφταναν τα 35 δισεκατομμύρια. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι η πιθανότητα να πρόκειται για «λογιστικά λάθη και παραλείψεις» είναι σχεδόν μηδαμινή, με δεδομένο το μέγεθος και την αυξητική τάση των ποσών. Από πού προέρχονται λοιπόν;

Ο πρώην υπουργός Οικονομικών (2016-2018) της Τουρκίας, Νιχάτ Ζεϊμπεκτσί, επί της θητείας του έλεγε ότι «είναι αναπόφευκτο για μια χώρα στην οποία περισσότερο από 30% των οικονομικών δραστηριοτήτων είναι εκτός βιβλίων, να προσελκύει τόσο μεγάλα ποσά χρημάτων που δεν έχουν καταγραφεί». Και ζητούσε να γίνουν βήματα ώστε να βελτιωθεί η επίσημη οικονομία και να μειωθούν οι ανεπίσημες οικονομικές δραστηριότητες.

Από τότε, τίποτα δεν άλλαξε. Ούτε καν οι δικαιολογίες που χρησιμοποιούνται. Άλλαξε ωστόσο η συμμετοχή των ξένων επενδυτών, οι οποίοι φαίνεται στην πράξη ότι δεν εγκρίνουν ούτε τις πολεμικές απειλές μιας χώρας της οποίας η οικονομία καταρρέει, ούτε τους πειραματισμούς της Άγκυρας με τα επιτόκια. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεωρεί ότι η περικοπή του κόστους δανεισμού, μειώνει τον πληθωρισμό.

Αυτή η εμμονή του -όπως και του πλήρους ελέγχου της Κεντρικής Τράπεζας- έχει οδηγήσει σε πτώσεις-ρεκόρ της τουρκικής λίρας, η οποία κάθε φορά διασώζεται (;) με «κάψιμο» των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας που, απλά δεν είναι αρκετά. Και ο πληθωρισμός μάλλον αγνοεί την ιδιάζουσα αντίληψη περί οικονομικών του προέδρου Ερντογάν, καλπάζοντας σε διαρκή υψηλά και κάνοντας τη ζωή του μέσου Τούρκου πολίτη αβάσταχτη- άλλωστε είναι συχνό φαινόμενο πια άνθρωποι να δουλεύουν απλά για να μπορούν να αγοράζουν μια φραντζόλα ψωμί τη μέρα.

Η τουρκική Κεντρική Τράπεζα εμμένει στις διευκρινίσεις της ότι οι μυστηριώδεις χρηματικές ροές οφείλονται σε νέες καταθέσεις των Τούρκων, που είχαν αποταμιεύσει ρευστό διαθέσιμό είτε σε τουρκική λίρα είτε – λόγω των εσόδων από τον τουρισμό – σε συνάλλαγμα. Τούρκοι αναλυτές αναφέρουν ότι ενδέχεται να πρόκειται για ρευστοποίηση του χρυσού (που συνηθίζουν να διακρατούν οι Τούρκοι) ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στον πληθωρισμό-«τέρας» που έφτασε ως και το 100% στην Κωνσταντινούπολη. Όμως και πάλι, οι αριθμοί «δεν βγαίνουν».

Ο αναλυτής της Capital Economics, Λίαμ Πιτς, λέει ότι ίσως να πρόκειται για λανθασμένα καταγεγραμμένες εισροές κεφαλαίων. «Όμως στην πραγματικότητα, αυτό θα μπορούσε να αφορά οτιδήποτε, από την πώληση χρυσού στην αδυναμία καταγραφής εμπορικών υπηρεσιών ή λαθρεμπορίου».

Όπως και να χει, οι γιγαντιαίες εκροές από τους επενδυτές που… έφτιαξαν βαλίτσες (σήμερα το ποσό ομολόγων σε τουρκική λίρα που διακατέχουν ξένοι επενδυτές ανέρχεται σε 2% σε σχέση με το 2013 και το αντίστοιχο ποσοστό σε μετοχές, στο 20%, σύμφωνα με στοιχεία της Danske Bank) μοιάζουν με λάδι στη φωτιά που καίει μανιασμένα την τουρκική οικονομία.

Ευτυχώς για τον πρόεδρο Ερντογάν, ωστόσο, υπάρχουν και αυτοί που τον στηρίζουν- όπως φαίνεται από τα μυστηριώδη κεφάλαια που εισρέουν στην τουρκική οικονομία για να τη διασώσουν. Ποιοι είναι αυτοί; Ο αναλυτής της BlueBay Asset Management, Τίμοθι Ας, τολμά να πει αυτό που… υποψιάζονται όλοι: Ότι οι τουρκικές τράπεζες ίσως να υποδέχονται με μεγάλη χαρά ρωσικά κεφάλαια, τώρα που οι οικονομικές δραστηριότητες της χώρας του Πούτιν βρίσκονται υπό διωγμό σε όλο σχεδόν τον πλανήτη.

«Αν κάποιος πάει με μια βαλίτσα γεμάτη χρήματα, οι τουρκικές τράπεζες θα βρουν τρόπους να τους επιτρέψουν να κάνουν business» λέει ο Ας και συνεχίζει: «Οι Τούρκοι αξιωματούχοι κατά κάποιο τρόπο διαδίδουν ότι πιστεύουν πως αυτοί θα είναι οι καθαροί νικητές από τις κυρώσεις (στη Ρωσία) με τον έναν τρόπο ή τον άλλο, διευκολύνοντας τις εισροές (ρωσικού χρήματος)».

Εάν ο Ας έχει δίκιο, μπορούν να προκύπτουν τρία ενδιαφέροντα στοιχεία: Το ένα είναι οι πραγματικές σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία και τη Δύση αντίστοιχα, το δεύτερο είναι μια «ιδέα» των χρημάτων που ίσως να «μεταναστεύουν» από τη Ρωσία και το τρίτο, ο τρόπος με τον οποίο η Δύση θα αντιδράσει εάν διαπιστώσει ότι οι υπό διωγμό Ρώσοι ολιγάρχες του περιβάλλοντος Πούτιν έχουν βρει ως ασφαλές καταφύγιο την Τουρκία.

Το παρελθόν της Τουρκίας, η οποία δεν είναι ακριβώς και το μεγαλύτερο παράδειγμα της διαφανούς διαχείρισης στον κόσμο, δεν βοηθά. Κάποιος, για παράδειγμα, θα μπορούσε να προσθέσει στην απροθυμία της Άγκυρας να τοποθετηθεί με ξεκάθαρες κυρώσεις σε Ρώσους ολιγάρχες για τον πόλεμο στην Ουκρανία (στην οποία ωστόσο πουλάει drones), να προσθέσει μια παλιότερη δήλωση, του (πρώην) υπουργού Εμπορίου Νουρετίν Τζανικλί για τις μυστηριώδεις χρημάτων.

Τότε, μεσούσης της πολεμικής σύρραξης στη Συρία, το Ιράκ και τη Λιβύη, ο Τζανικλί έλεγε ότι το φαινόμενο εξηγείται από χρήματα τα οποία μετακινούνται από τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια, βρίσκοντας “safe haven” στην Τουρκία. Γιατί να μη συμβαίνει το ίδιο και με τα υπό διωγμό κεφάλαια της ρωσικής οικονομικής ελίτ και των φίλων του Βλαντιμίρ Πούτιν;

Το θέμα θίγουν δηκτικά πια τα μεγαλύτερα Μέσα Ενημέρωσης του κόσμου, όπως το Bloomberg, που φιλοξενεί εκτενές αφιέρωμα στο θέμα, ή οι Financial Times οι οποίοι, σε άρθρο με τον… διφορούμενο τίτλο “Who’s stuffing Turkey” (θα μπορούσε να μεταφραστεί ως και «ποιος βάζει τη γέμιση της γαλοπούλας»), κάνει έκκληση «αν τυγχάνει να εργάζεστε για Ρώσο ολιγάρχη που πρόσφατα μετακίνησε δισεκατομμύρια εκτός της Ρωσίας μέσω της Τουρκίας- ή αν είστε ο ίδιος ο ολιγάρχης- μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας».

Εν κατακλείδι, οι σκοτεινές μετακινήσεις δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων (σε επίπεδα- ρεκόρ, από τότε που άρχισε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και με αυξητικές τάσεις ανάλογες της σκλήρυνσης των κυρώσεων της Δύσης στα ρωσικά συμφέροντα) εξυπηρετούν προς ώρας τον πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος αρέσκεται να φαντασιώνεται… νυχτερινές επισκέψεις. Όμως αυτό που ενδεχομένως να μην υπολογίζει είναι ότι, είτε με το φως της ημέρας, είτε με σκοτάδι, αυτός στον οποίο ανήκουν τα λεφτά, θα φυσήξει τη σφυρίχτρα, διατάζοντας τον βηματισμό (του)…