Ο Ζιλ Ντασέν ήταν Αμερικανός σκηνοθέτης που καταπιάστηκε με το αστυνομικό φιλμ νουάρ και αργότερα με ταινίες που είχαν στο επίκεντρο τον άνθρωπο και την πραγματικότητα, που είναι πάντα στο χέρι του να αλλάξει.
Γεννήθηκε στο Κονέκτικατ το 1911 από γονείς και ουκρανική και πολωνό – εβραϊκή καταγωγή. Ήταν το 8ο παιδί της οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν κουρέας και οι γονείς του δεν είχαν οικονομική άνεση. Μεγάλωσε στην κακόφημη συνοικία του Χάρλεμ της Νέας Υόρκης και πήγε σχολείο σε μια εξίσου κακόφημη συνοικία. Στο Μπρόνξ. Η φτώχεια που έβλεπε γύρω του δεν μπορούσε να τον αφήσει ασυγκίνητο.
Από την δεκαετία του ’30 εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Έγινε ηθοποιός και μαθήτευσε σκηνοθεσία στο πλευρό τουAlfred Hitchcock. Έφτασε μέχρι το Χόλυγουντ, όμως ο Μακαρθισμός τον έβαλε στην «μαύρη λίστα» με τους κομμουνιστές του κινηματογράφου. Εκείνη την εποχή συνεργαζόταν με τον δημοσιογράφο – παραγωγό mark hellinger, όμως η δεύτερη ταινία τους κόπηκε στην μέση, επειδή ο Ντασέν αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί.
Εγκαταστάθηκε στην Γαλλία, όπου προσπάθησε να ξεκινήσει την καριέρα του από την αρχή. Εκεί γύρισε την αξέχαστη ταινία «Ριφιφί», ένα από τα ομορφότερα και σημαντικότερα φιλμ νουάρ του παγκόσμιου κινηματογράφου. Άλλωστε το 1955, τιμήθηκε για την σκηνοθεσία του στην ταινία από το φεστιβάλ Καννών.
Παντρεύτηκε την Μπεατρίς Λονέρ και έκανε δυο παιδιά. Ο γιος του Τζο Ντασέν έγινε διάσημος τραγουδιστής και η κόρη του ακολούθησε το επάγγελμά της υποκριτικής. Όμως το 1957, θα γνωρίσει τον έρωτα της ζωής του. Την γυναίκα που τον χάραξε όσο κανένας άλλος άνθρωπος στην ζωή του. Την Μελίνα Μερκούρη.
Από την στιγμή της γνωριμίας τους, άλλαξε το ύφος του και την καριέρα του ολόκληρη. Και την ζωή του γενικότερα. Οι περισσότερες του ταινίες είχαν την Μελίνα σαν πρωταγωνίστρια. Μαζί της θα γυρίσει εννέα ταινίες, με κυριότερες το «Topkapi», την «Φαίδρα» και το «Ποτέ την Κυριακή», η οποία τιμήθηκε και με το Βραβείο καλύτερης ταινίας από το Φεστιβάλ Καννών. Η ίδια ταινία ταξίδεψε και στα Όσκαρ, και τιμήθηκε με το Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού, για τα «παιδιά του Πειραιά» του Μάνου Χατζιδάκι.
Παντρεύτηκε την Μελίνα το 1966 και έμεινε μαζί της μέχρι το θάνατό της 28 χρόνια μετά. Όλα αυτά τα χρόνια προσπαθούσαν μαζί να επιτύχουν την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Την περίοδο της χούντας ανέπτυξαν ιδιαίτερη αντιδικτατορική δράση από το εξωτερικό, ενώ από το 1974, εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ελλάδα, με την Μελίνα Μερκούρη να πολιτεύεται.
Με τις ταινίες δεν ασχολείται το ίδιο. Το «έργο» του πια είναι η Μελίνα. Θα γυρίσει μια την περίοδο της χούντας και όταν θα εγκατασταθεί στην Αθήνα, θα σκηνοθετήσει τρία θεατρικά έργα. Είχε αρχίσει να αισθάνεται Έλληνας πολύ πιο πριν γίνει επίτιμος πολίτης της χώρας. «Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω την Μελίνα», συνήθιζε να λέει χαρακτηριστικά.
Μετά τον θάνατό της, δημιούργησε ύστερα από επιθυμία της, το «Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη» για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού, την δημιουργία του Μουσείου της Ακρόπολης και την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Πέθανε σε ηλικία 97 ετών, στις 31 Μαρτίου του 2008. Η προσφορά του στον παγκόσμιο κινηματογράφο αλλά και ειδικότερα στον ελληνικό πολιτισμό είναι ανεκτίμητη.
