Ο Αλέξανδρος Ιόλας δεν είναι και πολύ γνωστός στο ευρύ κοινό. Τα τελευταία χρόνια κάποια δημοσιεύματα για την λεηλασία της βίλας του στην Αγία Παρασκευή τον έφεραν ξανά στο προσκήνιο. Ο άνθρωπος που έκανε την ζωή του τέχνη, που γνώρισε και συνεργάστηκε με ζωγράφους και γλύπτες παγκόσμιας εμβέλειας και που «ανακάλυψε» τον Andy Warhol, πέθανε σαν σήμερα πριν από 31 χρόνια, στις 8 Ιουνίου του 1987, χτυπημένος από AIDS στην Νέα Υόρκη.
Το όνομά του ήταν Κωνσταντίνος Κουτσούδης και γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκεί πέρασε τα παιδικά και τα εφηβικά του χρόνια, μέχρι που αποφάσισε να ανοίξει τα φτερά του και να κυνηγήσει το όνειρό του: την μουσική και τον χορό. Με συστατικές επιστολές από τον Καβάφη, ήρθε στην Αθήνα και γνωρίστηκε με την ελίτ του πνεύματος. Η γιαγιά του τον είχε προειδοποιήσει να μην πάει στην Ελλάδα αλλά στην Γαλλία ή στην Γερμανία. Στην αρχή δεν την άκουσε. Μετά από 50 περίπου χρόνια θα καταλάβαινε τι εννοούσε.
Το 1929 φεύγει για το Βερολίνο, όπου θα διαπρέψει στον χορό. Με την επικράτηση όμως του ναζισμού, θα καταφύγει στο Παρίσι. Εκεί θα γνωριστεί με πασίγνωστους ζωγράφους, όπως ο ελληνοτραφής Ντε Κίρικο, ο Πικάσο, ο Μπρακ και άλλοι. Η έφεση του στην τέχνη και την αισθητική της είχε αρχίσει από τότε να φαίνεται. Αγόρασε έναν πίνακα του Ντε Κίρικο, τον οποίο ξεπλήρωσε σε πέντε χρόνια. Όμως, με αυτόν τον τρόπο έγινε φίλος με τον μεγάλο ζωγράφο.
Την δεκαετία του '40 θα βρεθεί στην Νέα Υόρκη. Εκεί συνδέθηκε με την Θεοδώρα Ρούσβελτ, την εγγονή του προέδρου, που του έδωσε και το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός. Αλέξανδρος Ιόλας. Το 1944 θα πάθει ένα ατύχημα και θα αφήσει την πολλά υποσχόμενη καριέρα που είχε αρχίσει στο «Ballet Theatre Company». Δυο χρόνια αργότερα θα ανοίξει την πρώτη του γκαλερί στην Νέα Υόρκη. Οι σουρεαλιστές Ευρωπαίοι ζωγράφοι που ήταν εξόριστοι στα χρόνια του πολέμου δεν είχαν γίνει ακόμα αποδεκτοί στο αμερικάνικό κοινό. Ο Αλέξανδρος Ιόλας, ως αποκλειστικός αντιπρόσωπος του Μαξ Ερνστ και του Ρενέ Μαγκρίτ, κατά κάποιο τρόπο τους επέβαλε. Και παρέμεινε συνεργάτης τους μέχρι και το θάνατό του. Λέγεται μάλιστα πως «ανακάλυψε» και τον Andy Warhol αφού ήταν ο πρώτος που φιλοξένησε έκθεσή του στην Νέα Υόρκη, μια σειρά εικονογραφημένων διηγημάτων του Τρούμαν Καπότε.
Η φήμη του μεγάλωνε. Άνοιξε γκαλερί παντού. Στο Παρίσι, στην Γενεύη, στο Λονδίνο, στο Μιλάνο, στην Μαδρίτη, στην Βυρηττό. Η Ελλάδα είναι όμως πάντα μέσα του. Βοηθά συνεχώς την οικογένειά του και τα καλοκαίρια τα περνά εδώ. Επίσης προωθεί Έλληνες εικαστικούς στο εξωτερικό, όπως οι Τσαρούχης, ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας, ο Τσόκλης και ο γλύπτης Τάκις. Από την δεκαετία του 1960 περνά περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα.
Θα ανακαλύψει ένα κομμάτι γης ανάμεσα σε αμπέλια στην Αγία Παρασκευή. Άρχισε να το κτίζει και όσο μετέφερε κομμάτια από την συλλογή του, τόσο μεγάλωνε το σπίτι, φτάνοντας να γίνει ανάκτορο. Το ανάκτορο του Ιόλα έγινε κάτι σαν μουσείο. Αρχαία ελληνική, βυζαντινή και σύγχρονη τέχνη στεγάστηκαν εκεί, σε μια συλλογή θησαυρό.
Δεν έκρυψε ποτέ ότι ήταν ομοφυλόφιλος. Τα κοσμικά πάρτι του, που άρχισαν να γίνονται γνωστά, ήταν το κερασάκι στην τούρτα. Η ελληνική κοινωνία δεν τον δέχθηκε ποτέ. Αντίθετα, ειδικότερα μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, άρχισε να τον διασύρει. Διάφορες εφημερίδες και δημοσιογράφοι δημοσίευαν τίτλους όπως «Όλη η πολιτική, καλλιτεχνική και κοινωνική σαπίλα τραπεζωνόταν στο ανάκτορο του Ιόλα», «2.000 ντόπιες και ξένες προσωπικότητες μάζεψε ο ανώμαλος αρχαιοκάπηλος στο Γεύμα του Αιώνα» κλπ.
Η συνέντευξή του στην «Γυναίκα» και στην Όλγα Μπακομάρου το 1983, ήταν η αφορμή για το άγριο ξέσπασμα εναντίον του. Μίλησε απαξιωτικά για τον Τσαρούχη (με τον οποίο είχε έρθει σε ρήξη), για την αλλαγή του Ανδρέα Παπανδρέου και για την φίλη του Μελίνα Μερκούρη. Επίσης, ήταν περιπαικτικός με τον επίσης φίλο του, Κωνσταντίνο Καραμανλή, που τότε ήταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Τέλειωσε μάλιστα την συνέντευξή του με το αμίμητο «Η φτερού να μας κυβερνήσει».
Ο Τύπος τον έβαλε στην γωνία. Την επόμενη χρονιά, ένας συνεργάτης που τον είχε διώξει, τον κατηγόρησε για παιδεραστία, αρχαιοκαπηλία και χρήση ναρκωτικών. Τα πρωτοσέλιδα έπεσαν βροχή. Την ίδια εποχή στην Γαλλία, ο Ιόλας τιμήθηκε με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής και η γαλλική εφημερίδα Le Monde, έγραφε ύμνους.
Φαίνεται πως αυτή την επίθεση δεν την ξεπέρασε ποτέ. Η επιθυμία του να δωρίσει την συλλογή του στο ελληνικό κράτος απορρίπτεται, καθώς η υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη του γύρισε την πλάτη. Το 1987 παρουσιάστηκε στον ανακριτή με 8 ντοσιέ που αποδεικνύουν πως τα είχε αποκτήσει όλα νόμιμα. Ο ανακριτής είπε πως η υπόθεση έχει λήξει και πως θα αποκαταστήσει το όνομά του. Ο Ιόλας ουσιαστικά είχε επαναπατρίσει νόμιμα 2.500 αρχαία!
Στις 8 Ιουνίου του 1987, σε ηλικία 80 ετών, θα πεθάνει από AIDS στην Νέα Υόρκη. Τα 11.000 έργα τέχνης του, έγιναν αντικείμενο λεηλασίας και κλοπής από φίλους και συγγενείς. Ένα μικρό τμήμα της συλλογής του βρίσκεται στο Centre Pompidou στο Παρίσι. Το μόνο που κρατά ζωντανό το μοναδικό και δημιουργικό του πέρασμα, είναι η συλλογή των 47 έργων που εκείνος δώρισε τότε, «σαν πυρήνα», για να ξεκινήσει τη ζωή του το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
