«Ο γάμος του Καραχμέτη» του Αλ. Παπαδιαμάντη, σε σκηνοθεσία Όλιας Λαζαρίδου
Μετά τη μεγάλη επιτυχία, το γνωστό έργο επιστρέφει για 12 παραστάσεις στο Παλαιό Πανεπιστήμιο της Πλάκας
Δημοσίευση 5/9/2017 | 17:56
Νέος κύκλος παραστάσεων για τον ΓΑΜΟ ΤΟΥ ΚΑΡΑΧΜΕΤΗ στο Παλαιό Πανεπιστήμιο της Πλάκας από τη Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου, στις 20.30
Το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο πλαίσιο του εορτασμού των 180 χρόνων λειτουργίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών μετά τη μεγάλη επιτυχία παρουσιάζει στο Παλαιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο γάμος του Καραχμέτη» για 12 ακόμη παραστάσεις, μέσα από το σκηνοθετικό βλέμμα της Όλιας Λαζαρίδου, τη συνεργασία του καραγκιοζοπαίχτη Άθω Δανέλλη και τη συμμετοχή νέων ηθοποιών και φοιτητών. Έναρξη: Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου 2017, ώρα 20.30
ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Τί είναι ο «Γάμος του Καραχμέτη» του Παπαδιαμάντη; Μια τυπική περίπτωση ενδοοικογενειακής βίας, η αγωνία της επιβίωσης της κοινότητας, μια διήγηση αφύπνισης για τον πόνο του άλλου ή ένα γοητευτικό μετανεωτερικό συναξάρι; Η συναρπαστική ιστορία λαμβάνει χώρα στη Σκιάθο την εποχή της Τουρκοκρατίας. Το θαυμαστό τέλος αποκαλύπτει το κλειδί για το μυστήριο της αγιότητας σε έναν κόσμο σκληρό και παράλογο.
Στο δεύτερο μέρος της παράστασης παρουσιάζεται στη οθόνη του θεάτρου σκιών ο «Καραγκιόζης νεκροθάπτης», δραμάτιο ειδικά γραμμένο για την περίσταση.
ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Παλαιό Πανεπιστήμιο. Θόλου 5, Πλάκα
Α´ κύκλος θέρους: Πέμπτη 15, Παρασκευή 16 (ακυρώθηκε λόγω βροχής), Παρασκευή 23, Παρασκευή 30 Ιουνίου, Δευτέρα 3, Τρίτη 4, Δευτέρα 10, Τρίτη 11 Ιουλίου 2017
Β´ κύκλος φθινοπώρου: Δευτέρα 4, Τρίτη 5, Παρασκευή 8, Τετάρτη 13, Πέμπτη 14, Παρασκευή 15, Δευτέρα 18, Τρίτη 19, Τετάρτη 20, Δευτέρα 25, Τρίτη 26, Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου.
Ειδική παράσταση: Αρχοντικό Μπενιζέλων-σπίτι της Αγίας Φιλοθέης, οδός Αδριανού 96, Πλάκα. Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου.
Ώρα έναρξης: 20:30
Πληροφορίες: 210 3688194-5
Η παράσταση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του εορτασμού των 180 χρόνων λειτουργίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οργάνωση: Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Συντονισμός-Επιμέλεια: Ιωσήφ Βιβιλάκης
Χορηγοί επικοινωνίας
ΕΡΤ, Τρίτο Πρόγραμμα, Ραδιοφωνικός Σταθμός της Εκκλησίας της Ελλάδος, Εκδόσεις Πορφύρα
«Τίποτα δεν υπάρχει που να συντηρεί καλύτερα τη δροσιά της ζωής μας από την ησυχία μιας φλεγόμενης καρδιάς.»
Christian Bobin
https://www.facebook.com/karaxmetis/
Κριτικές
- Κώστας Γεωργουσόπουλος, «Ο γάμος του Καραχμέτη»: Το άγιο θύμα.
Εφημ. Τα Νέα, 17/07/2017
Ο μεγάλος συγγραφέας, όποια εποχή, δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε. Κάθε τόσο προβάλλει είτε στη ζωή καθημερινά είτε στα όνειρα και μας αναστατώνει. Αλήθεια, έχετε έστω και για μια στιγμή σκεφτεί πόση ανθρωπότητα οφείλουμε στη λογοτεχνία; Για μετρήστε, έτσι από περιέργεια, πόσα πρόσωπα, μικρά ή μεγάλα όσον αφορά τον βίο τους, έχει πλάσει ο Σαίξπηρ.
Θα εκπλαγείτε αν δεν διαπιστώνατε πως ξεπερνούν τους κατοίκους μιας μεγάλης κωμόπολης. Ο Μπαλζάκ, ο Ντοστογέφσκι, ο Ντίκενς, ο Δάντης, ο Ιψεν, οι αμερικανοί, ο Παπαδιαμάντης - για να μείνω στον ευρωπαϊκό χώρο, γιατί αν πήγαινα να καταλογογραφήσω τους «κατοίκους» των «Χιλίων και μίας νυκτών» ή της «Μαχαμπαράτα» ή των νοτιοαμερικανών μάγων του ρεαλισμού, θα είχαμε έναν παράλληλο κόσμο με τον πληθυσμό της ιστορίας της φυσικής ζωής.
Ας μείνουμε λοιπόν στον Παπαδιαμάντη, που τα τελευταία χρόνια τον επανανακάλυψε το μέσο ελληνικό κοινό. Διότι τον είχε εξορίσει ο φανατισμός της γλωσσικής μας κατάρας.
Αν σκεφτεί κανείς πως ο Παπαδιαμάντης, ο Ροΐδης και ο Βιζυηνός είναι οι μείζονες έλληνες πεζογράφοι, αλλά και οι τρεις έγραψαν σε μια γλώσσα που ο καταραμένος διχασμός του Γένους για χρόνια τη θεωρούσε πανούκλα, ξένη και αισθητικά επικίνδυνη, δεν έχει παρά να ελεεινολογήσει όσους με πρόσχημα μια χωλή επιστημονικοφανή παιδευτική «φιλοσοφία» κράτησαν ολόκληρες γενιές τυφλές και κουφές από μια μεγάλη επίδοση της ελληνικής γλωσσικής διαχρονίας.
Θα αναφερθώ και πάλι σε μια εκπαιδευτική μου τραυματική εμπειρία. Διδάσκοντας Σολωμό, προέτρεψα κάποιους μαθητές μου να προσκομίσουν τεκμήρια από μελέτες άλλων σπουδαίων ομοτέχνων του.
Ετσι παρέπεμψα κάποιον καλό και φανατικό για γράμματα μαθητή μου να αξιοποιήσει το λήμμα «Διονύσιος Σολωμός» στην εγκυκλοπαίδεια «Δρανδάκη - Πυρσός» που το υπογράφει ο Κωστής Παλαμάς. Ο μαθητής ήρθε με σκυμμένο το κεφάλι την επομένη και μου δήλωσε πως δεν καταλαβαίνει γρυ από τη γλώσσα του λήμματος.
Πράγματι, η αξεπέραστη, μνημειώδης εκείνη εγκυκλοπαίδεια που είχε το σχολείο στη βιβλιοθήκη του, της δεκαετίας του '20, ήταν γραμμένη σε πλούσια, εύφορη καθαρεύουσα. Ετσι ένας μαθητής ελληνικού λυκείου, μισόν αιώνα μετά, δεν μπορούσε να διαβάσει τι έγραφε ένας μεγάλος έλληνας ποιητής για τον εθνικό ποιητή! Σκεφτείτε να συνέβαινε αυτό στην «Μπριτάνικα» και ένας άγγλος μαθητής να μην μπορεί να καταλάβει ένα λήμμα για τον Σαίξπηρ που θα υπέγραφε ο Τ.Σ. Ελιοτ!
Ο Παπαδιαμάντης απομονώθηκε για χρόνια από την παιδεία του Γένους πρώτα για τη γλώσσα του και ύστερα από την υστερία μιας καλογερίστικης κριτικής θεολογίας που εξήρε τη θρησκευτική του «αιρετική» πίστη!
Αν μου λείπει κάτι από τον μεγάλο αυτόν δημιουργό ανθρώπων, είναι ένα λεξικό με τα πρόσωπα που παρελαύνουν στα πεζά του, τα μυθιστορήματα και διηγήματα. Θαρρώ πως ο πληθυσμός στο έργο του είναι σε αριθμούς τριπλάσιος από το δημοτολόγιο της Σκιάθου στο τέλος του 19ου αιώνα!
ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ. Δεν μ' αφήνουν αδιάφορο οι έρευνες γύρω από την προσωπική, θρησκευτική, ιδεολογική και ερωτική ταυτότητα ενός συγγραφέα, καλλιτέχνη ή επιστήμονα. Συχνά φωτίζουν όλες οι πληροφορίες το έργο του ή αποκαλύπτουν κρυφές πλευρές του.
Αλλά το ότι ο Παπαδιαμάντης ήταν κολλυβάς, ανήκε σε μια αυστηρή αγιορείτικη ορθόδοξη αίρεση, με αφήνει παντελώς αδιάφορο όταν διαβάζω τον «Περιπλανώμενο δερβίση» ή τον «Γάμο του Καραχμέτη», όπως μ' αφήνει παγερά αδιάφορο η ερωτική ιδιαιτερότητα του Καβάφη (που έχει γίνει δυστυχώς για μερικούς ατάλαντους ψωμοτύρι πανεπιστημιακό!) όταν διαβάζω τον «Δαρείο», τις «Θερμοπύλες» ή την «Ιθάκη», για να μην πω και για τα ακραιφνώς ερωτικά του ποιήματα. Αλήθεια γιατί δεν μας κατακλύζουν μελέτες για τον «ορθόδοξο» ερωτικά Παλαμά, το Σικελιανό, τον Ελύτη;
Ο Παπαδιαμάντης για χρόνια, εκτός από την ερωτική εξορία στην οποία καταδικάστηκε, εντάχτηκε σ' ένα αγιολόγιο που ισοδυναμούσε με σέχτα!
Ο παλιός μου φοιτητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και πτυχιούχος παλαιότερα, θεολόγος Ιωσήφ Βιβιλάκης, που μυήθηκε και στο θέατρο από τον μανικό θεατρολάτρη φίλο, μακαρίτη ποιητή Ματθαίο Μουντέ, έγινε με γερές σπουδές συνάδελφος καθηγητής και τώρα χρημάτισε ήδη και υποψήφιος πρόεδρος του τμήματος.
Το μοναδικό διδακτορικό του είναι μια έκπληξη: οι θεατρολογικοί όροι του αρχαίου δράματος στους πατέρες της Εκκλησίας! Μια Εκκλησία (και ιδιαίτερα οι διώκτες του θεάτρου, όπως ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος) που πολέμησε το θέατρο - στα θεωρητικά κείμενα των διωκτών περισσεύουν και οι «καθάρσεις» και «οι μιμήσεις» και «ο έλεος» και ο «φόβος» κ.λπ.
Ο Βιβιλάκης λοιπόν, για να γιορτάσει το τμήμα του τα 180 χρόνια από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών, οργάνωσε στο Παλαιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα μια διπλή γιορτή. Ανέθεσε στην Ολια Λαζαρίδου να διασκευάσει και να σκηνοθετήσει το διήγημα του Παπαδιαμάντη «Ο γάμος του Καραχμέτη» και κάλεσε τον λόγιο καραγκιοζοπαίχτη Αθω Δανέλλη και τον μαθητή του, έμπειρο παίκτη αλλά και θεατρολόγο Νικόλα Τζιβελέκη να παίξουν στον μπερντέ μια «συνέχεια» του διηγήματος με συμμετοχή όλων των χάρτινων ηρώων της παράδοσης. Το κείμενο έγραψε ο ίδιος ο Βιβιλάκης που αποδείχνεται και βαθύς γνώστης του ρυθμού κυρίως και του ήθους των σκιωδών ηρώων.
«Ο γάμος του Καραχμέτη» είναι ένα αριστούργημα που δημοσιεύτηκε το 1914, μετά τον θάνατο του Παπαδιαμάντη (1911). Ενας πλούσιος έλληνας μεγαλοαστός, φίλος με τους τούρκους κατακτητές, επειδή δεν μπορεί η νόμιμη σύζυγός του να τεκνοποιήσει, απάγει μια φτωχή γειτονοπούλα και έναν ιερέα και χωρίς να χωρίσει τη γυναίκα του την παντρεύεται πάνω στην τουρκική ναυαρχίδα που ναυλοχεί. Η ταπεινωμένη νόμιμη σύζυγος συζεί με τον δίγαμο σύζυγο και του μεγαλώνει τα παιδιά που αραδιάζει η κουνέλα νέα συζύγος. Οταν πεθάνει, νέα, και γίνεται εκταφή, τα οστά της αναδίνουν αγίασμα και μύρο!
Δεν έχει γραφεί, στα ελληνικά τουλάχιστον, πιο εξαίσιο κείμενο για το μαρτύριο να είσαι γυναίκα στον τόπο αυτό, κυρίως παλαιότερα, χωρίς να αγνοώ σύγχρονες τραγωδίες στο άστυ!
Αυτή η Σεραϊνώ αλλά και η βίαια απαχθείσα δεύτερη σύζυγος, θύματα και οι δύο, ανήκουν στα μεγάλα πορτρέτα με ταπεινά υλικά ζωγραφισμένα της ελληνικής πεζογραφίας, αλλά και σύμβολα τραγικά μιας κοινωνίας στρεβλής και εντέλει αφύσικης!
Η Όλια Λαζαρίδου διασκευάζοντας το διήγημα δεν έκανε εξυπνάδες. Κράτησε τον αφηγηματικό του πυρήνα και αξιοποίησε τη θεατρικότητα της καθημερινότητας των ηρώων. Με δύο βασικά ηθοποιούς επαγγελματίες, την Ιφιγένεια Γρίβα και τον Νίκο Χαλδαιάκη, ξετύλιξε τη μουσική του παπαδιαμαντικού κειμένου και τη σημαίνουσα συμπεριφορά του θύτη και του θύματος.
Ο Χαλδαιάκης μάλιστα, όπως μαθαίνω, είναι και δόκιμος ψάλτης κι έτσι η σκηνική αφήγηση έφτασε σε μια μουσική απογείωση, αφού διανθίστηκε με έξοχα δημοτικά τραγούδια, ερωτικά και του γάμου.
Μέσα σ' ένα απέριττο σκηνικό και φόντο το φυσικό τοπίο της Πλάκας κάτω από την Ακρόπολη (χώρους που ως ψάλτης και πότης κυκλοφορούσε ο Παπαδιαμάντης), οι δύο ηθοποιοί με την έξοχη δασκάλα δημιούργησαν ένα σκηνικό ποίημα υψίστου κάλλους και ήθους.
Και ύστερα στον μπερντέ ο Τζιβελέκης με τις φιγούρες που σχεδίασε ενέταξε την αγιοποίηση της Σεραϊνώς στο λαϊκό «πάνθεον» της γνωστής χάρτινης σκιώδους παρέας με το υποδειγματικού χιούμορ κείμενο του Βιβιλάκη, δηλαδή λαϊκού και αυθόρμητου.
Μια ομάδα φοιτητών ένωσε τα δύο δρώμενα σαν μια παρέα εφήβων του περασμένου αιώνα στα σκαλοπάτια των πλακιώτικων ανηφοριών.
Μια βραδιά ευφρόσυνη χωρίς ψευτονοσταλγίες.
Κείμενο: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Διασκευή - σκηνοθεσία: Ολια Λαζαρίδου
Σκηνικά: Μαρία Χανιωτάκη, Μανώλης Ζαχαριουδάκης
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Πολιτάκης
Ερμηνείες: Ιφιγένεια Γρίβα, Νίκος Χαλδαιάκης Καραγκιο-ζοπαίχτες: Αθως Δανέλλης, Νικόλας Τζιβελέκης
* Η παράσταση ανέβηκε στο Παλαιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα.
Σύνδεσμος: http://www.tanea.gr/…/lifear…/article/5459894/to-agio-thyma/
- Σαμσών Ρακάς, Το πάντρεμα της Όλιας με τον κυρ Αλέξανδρο.
Κριτική και συνομιλία για τον «Γάμο του Καραχμέτη».
ΑΣΣΟΔΥΟ 22/6/2017
Μέρος Α´ Κριτική
Σχεδόν όλα στεκόντουσαν ενάντια στην αρχή, τουλάχιστον για μένα που δε γνώριζα το χώρο της παράστασης. Για να φτάσω στην αυλή του Παλαιού Πανεπιστήμιου έπρεπε να συγκρουστώ με δεκάδες τουρίστες, να ανέβω σκαλάκια ξεφεύγοντας από τα τραπεζοκαθίσματα, να ρωτήσω διάφορα γκαρσόνια πού βρίσκεται η οδός Θόλου, και όλα αυτά τη στιγμή που άρχισε να ψιχαλίζει έντονα. Θα γίνει άραγε η παράσταση; Ναι, φυσικά και θα γίνει. Για γάμο πρόκειται άλλωστε, για «τον γάμο του Καραχμέτη».
Η σκηνή μικρή. Αλλά με υποβλητικό ύψος. Πίσω της δυο κυπαρίσσια, στέκονταν ως μέρος του παπαδιαμαντικού σκηνικού, εμπλουτισμένου θεατρικά από το όραμα της Όλιας Λαζαρίδου. Χωρίς ακρότητες, εμπλουτισμένο με σεβασμό και περίσσια καθαρότητα. Τι άλλο σήμαιναν άλλωστε τόσα σεντόνια που απλώνονταν στα σκοινιά, τόσα ρούχα και μωρουδιακά που κρεμόντουσαν σταδιακά στη σκηνή καθόλη τη διάρκεια της παράστασης, επικουρώντας το ρόλο του αφηγητή, για να μην πω πως πρωταγωνιστούσαν κιόλας, τι άλλο σήμαιναν αν όχι την αναζήτηση της καθαρότητας μιας εθνικής ψυχής;
Σημαντικότατο το εύρημα ετούτο, καθότι ευνοούσε το ξεδίπλωμα των λεπτομερειακών περιγραφών του παπαδιαμαντικού υπερλόγου και αναδείκνυε απαράμιλλα όλο το βάθος του συγκεκριμένου έργου που στηρίζεται, όπως και τα περισσότερα, στις καλλωπιστικές λεπτομέρειες του χωρικού πολιτισμού. Αν κατακτήσεις τη λαογραφία του Παπαδιαμάντη, κατακτάς όλο το νόημά του. Οι άνθρωποι ψεύδονται, το «μεταξωτόν και με πλατείας κεντητάς χειρίδας υποκάμισον» ποτέ.
Ύστερα από τούτη την κατάκτηση, όλα ήταν υπό έλεγχο. Η ιστορία ειπώθηκε με σαφήνεια. Η θλιβερότητα της πατριαρχίας αναδείχθηκε. Ο Καραχμέτης, ένας πρόκριτος που τα έχει καλά με τους Τούρκους, οι οποίοι μάλιστα συμμετέχουν στη ραδιουργία του να παντρευτεί κρυφά και με τη βία μια νεαρή κοπέλα, διότι η γυναίκα του «ύστερ’ από 15 χρόνων συζυγίαν δεν του είχε κάμει παιδί», φανερώθηκε. Κι η γυναίκα του το αποδέχτηκε μοιρολατρικά. Και η πρώην και η νυν. Χωρίς φωνασκίες. Με όρους αυτοθυσίας. Όπως απαιτούσε το γραπτό του Παπαδιαμάντη αλλά και το γραφτό των ηρωίδων του. Είναι σύνηθες οι ηρωίδες του Παπαδιαμάντη να μην επαναστατούν, να αγιάζουν γιατί «αυτός ο κόσμος είναι μάταιος. Ανόητος είναι όστις περιμένει ευτυχίαν εδώ».
Κι η ψευδαίσθηση της ολοκλήρωσης του ανθρώπου μέσω της τεκνοποίησης στηλιτεύτηκε με υπόρρητη ακρίβεια. Όλα υπηρετήθηκαν άψογα από δύο έξοχους ηθοποιούς σε πολυρόλους -την Ιφιγένεια Γρίβα και το Νίκο Χαλδαιάκη- που έτυχαν ορθής μεταχείρισης από τη σκηνοθέτιδα. Ακόμα και το ψιλόβροχο που έπεφτε όλη την ώρα ήταν σωστά ριγμένο από τον ουρανό, για να μην μουσκεύει τους θεατές, αλλά μονάχα να τους δροσίζει με έναν μαγικό τρόπο.
Ακόμα και οι καμπάνες που χτύπησαν προς το τέλος της παράστασης -μήπως από τον Άγιο Ελισσαίο;- χτύπησαν τη σωστή στιγμή: επάνω στο θανατικό. Και βέβαια οι δυο λέξεις που είπε κάποια στιγμή ένας θεατής αποκρινόμενος αυθόρμητα στους ηθοποιούς ήταν δηλωτικές της σκηνοθετικής ζωντάνιας ενός έργου που γράφτηκε το 1909.
Για όλους αυτούς τους λόγους ήταν μια πρεμιέρα μαγική ενός έργου που θα πρέπει να λογίζεται ως μια προσφορά στην κοινότητα. Μα τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί υπάρχει ένα καίριο ζήτημα που θέτει ο Παπαδιαμάντης και ζητάει την επίλυσή του.
Στο τέλος του έργου τα κόκαλα της νεκρής γυναικός του Καραχμέτη ευωδιάζουν. Μετά από μια ζωή πικρή που έζησε, χωρίς ίχνος ατομικής βούλησης, φαίνεται πως κέρδισε μια μεταθανάτια δικαίωση. Αυτό είναι το κλειδί του έργου. Όμως τι ακριβώς ξεκλειδώνει; Δε θέλω να τολμήσω από μόνος μου την απάντηση. Η συζήτηση που ακολουθεί με την Όλια Λαζαρίδου είναι εστιασμένη ακριβώς σε αυτό το οριακό σημείο.
Μέρος Β´ Συνομιλία
Ας μπούμε κατευθείαν στο θέμα. Ο Παπαδιαμάντης ευωδιάζει τα οστά της νεκρής Σεραϊνώς στο τέλος του διηγήματός του. Γιατί πιστεύεις το κάνει;
Αυτά είναι πράγματα που μόνο να τα ακροθίγει κανείς μπορεί, σα να τα βλέπει στον ύπνο του. Αλλά θα απαντήσω.
Απάντησε με κλειστά μάτια αν θες.
Τότε θα πω πως το κάνει γιατί δεν πιστεύει στη χωματίλα της ζωής. Τη δικαιώνει όχι γιατί είναι πονόψυχος αλλά γιατί είναι ποιητής.
Πώς ακριβώς πιστεύεις πως την δικαιώνει;
Θα στο πω μόνο αν είσαι έτοιμος να ακούσεις.
Είμαι.
Κάνει επανάσταση η ψυχή της.
Εννοείς πως η επανάσταση της ψυχής περνάει μέσα από την απραξία της ζωής;
Όχι, η απραξία της ζωής ισχύει έτσι κι αλλιώς, αφού στο τέλος όλοι πεθαίνουμε.
Ναι αλλά άλλοι πεθαίνουν ως θύματα και άλλοι ως θύτες, δεν είναι έτσι;
Ναι, και;
Εσύ νιώθεις θύμα ή θύτης;
Εγώ δεν έχω ούτε κατά διάνοια το ψυχικό βάθος των ηρωίδων του Παπαδιαμάντη. Αλλά νομίζω πως στο διήγημα αυτό που λέει είναι ότι μπορεί κανείς να υπερβεί ακριβώς αυτό το δίπολο μεταξύ θύτη και θύματος με μια τρίτη στάση.
Ποια είναι αυτή η στάση;
Η ψυχική στάση που δεν προσπαθεί να λύσει με «ανθρώπινο» τρόπο αυτά που ανθρωπίνως δε λύνονται αλλά με τους όρους μιας ποιητικής υπέρβασης.
Θα συμφωνήσω. Όμως νιώθεις να είναι επίκαιρη αυτή σήμερα;
Πάντα θα είναι. Άλλωστε τι εννοείς όταν λες «σήμερα»; Εννοείς ότι ο κόσμος εξελίσσεται; Ή μήπως στριφογυρνάει με παραλλαγές γύρω από τα ίδια πάντα ζητήματα; Εγώ το δεύτερο νομίζω.
Νιώθω πως η απόσταση του ανθρώπου από την ταπεινότητα που εκφράζει η ασκητική ορθοδοξία του Παπαδιαμάντη έχει μεγαλώσει πολύ, δεν είναι μια εξέλιξη αυτό;
Είναι;
Έχει ομορφύνει το έξω μας, έχει ασχημύνει το μέσα μας.
Χαχα, μ’ αυτήν την έννοια ναι. Αυτού του είδους το χιούμορ πάντως θα το επικροτούσε ο Παπαδιαμάντης. Έχει πολύ.
Μήπως το χιούμορ είναι η λύση;
Δεν αποκλείεται. Όμως λύση σε τι;
Εσύ νιώθεις πως τα έχεις όλα λυμένα; Δεν διακρίνεις ένα αδιέξοδο; Μια μιζέρια γύρω σου;
Φυσικά και διακρίνω. Η πιο λησμονημένη υπέρβαση είναι να νιώσουμε στ’ αλήθεια το διπλανό μας. Μα πού θα ψάξουμε τη δύναμη να το κάνουμε αυτό; Μέσα μας; Στα άπατα σκοτάδια του εγώ μας; Δεν θα τη βρούμε εκεί. Ας αφήσουμε τη Σεραϊνώ και τον Παπαδιαμάντη. Πάμε σε μας. Φοβόμαστε να ψάξουμε σε χωράφια που δεν ξέρουμε. Επειδή αποφεύγουμε αυτή τη βουτιά μένουμε τόσο χοντρόπετσοι. Επειδή τη φοβόμαστε.
Εγώ όμως θα επιστρέψω στον Παπαδιαμάντη και θα πω πως κι αυτός ήταν μια φιγούρα φοβισμένη με τους ανθρώπους.
Δεν τον νιώθω φοβισμένο. Περισσότερο πικραμένο θα έλεγα. Αλλά ψυχανάλυση στον Παπαδιαμάντη θα κάνουμε τώρα; Κι ο Ντοστογιέφσκι ήτανε χαρτοπαίχτης και ο Ρεμπώ πέθανε νέος.
Να υποθέσω πως δεν πιστεύεις στην ψυχανάλυση;
Έχω κάνει παλιότερα, ήταν και της μόδας στα ’70ς. Μπορεί να είναι χρήσιμη σε ορισμένους και για ορισμένα ψυχολογικής φύσης αδιέξοδα αλλά δεν πιστεύω ότι βοηθάει στα υπαρξιακά ερωτήματα. Δηλαδή στα εξής τρία: Ποιος είμαι, τι θέλω, πού πάω. Το ποιος είσαι όσο κι αν ψυχαναλυθείς δεν θα το μάθεις εκεί.
Πού το μαθαίνεις λοιπόν; Ας κλείσουμε με αυτό.
Δεν ξέρω, για τον καθένα είναι πολύ διαφορετικός ο δρόμος αλλά σίγουρα κάτι τέτοια ερωτήματα μόνο η τόλμη σου τα απαντά ∴
- Δημήτρης Αγγελής, Ο γάμος του Καραχμέτη σε σκηνοθεσία Όλιας Λαζαρίδου
Φρέαρ (ηλεκτρονικό) 21/6/2017
Ο Φρέντυ Γερμανός γράφει ότι ο Άγγελος Σικελιανός παρακολούθησε κάποτε την παράσταση του Γυάλινου κόσμου πάνω από δέκα φορές, μόνο και μόνο γιατί είχε μαγευτεί βλέποντας την Έλλη Λαμπέτη να σβήνει «ποιητικά» ένα κερί. Είμαι βέβαιος ότι άλλες τόσες φορές θα έβλεπε και τον παπαδιαμαντικό «Γάμο του Καραχμέτη» που παρακολούθησα πρόσφατα –και μάλιστα, σχεδόν υπό βροχή– στο Παλαιό Πανεπιστήμιο (Θόλου 5, Πλάκα), σε σκηνοθεσία Όλιας Λαζαρίδου και επιμέλεια Ιωσήφ Βιβιλάκη.
Δεν ήταν μόνο ο χώρος, κάτω απ’ τη φωτισμένη Ακρόπολη και σε μια γειτονιά καθαρά παπαδιαμαντική· ήταν και μια κυριολεκτικά μαγική Ιφιγένεια Γρίβα κι ένας Νίκος Χαλδαιάκης ντυμένος απολύτως τον ρόλο του, μια παράσταση με ακρίβεια κουρδισμένη, με συσσωρευμένες απογειωτικές στιγμές (λ.χ. ευρηματική η χρήση του φακού στα χέρια του Χαλδαιάκη, ο διάλογος ιερέα-Καραχμέτη με φιγούρες θεάτρου σκιών, η εναλλαγή και η χρήση των κουστουμιών, το επαναλαμβανόμενο τραγούδισμα κ.ά.), μια παράσταση που εξέφρασε με λιτά, αλλά απολύτως ποιητικά μέσα το ήθος του κειμένου. (Αφήνω στην άκρη τη συζήτηση που μπορεί να γίνει εδώ πάνω στο πώς ο Παπαδιαμάντης παίρνει μια ιστορία που δείχνει την τρομακτική σκληρότητα τής, εξιδανικευμένης στα μάτια μας, προνεωτερικής ζωής της κοινότητας για να φωτίσει και ν’ αγιοποιήσει την καλοσύνη και την καρτερικότητα του θύματος –που, βέβαια, οι αρχές του είναι γέννημα της ίδιας κοινότητας).
Κι ακολούθησε, μετά από μικρό διάλειμμα, μια δεύτερη έκπληξη: η «συνέχεια» του παπαδιαμαντικού διηγήματος σε παράσταση θεάτρου σκιών από τόν Άθω Δανέλλη, αυτόν που έκανε κι εμάς που δεν μεγαλώσαμε με Καραγκιόζη να τον εκτιμήσουμε και να τον αγαπήσουμε ήδη από τα χρόνια των παραστάσεων στον «Κρατήρα». Με φιγούρες φτιαγμένες ειδικά για την παράσταση του Νικόλα Τζιβελέκη, ο Δανέλλης και οι συνεργάτες του ζωντάνεψαν το δραμάτιο «Ο Καραγκιόζης νεκροθάπτης» του Ιωσήφ Βιβιλάκη, το οποίο ισορρόπησε αρμονικά τον λαϊκό και ανίερο χαρακτήρα του θεάτρου σκιών με το κλίμα της παράστασης που προηγήθηκε.
Δεν ξέρω αν υπάρχουν εισιτήρια για τις επόμενες παραστάσεις (Παρασκευή 23, Παρασκευή 30 Ιουνίου & Δευτέρα 3, Τρίτη 4, Δευτέρα 10, Τρίτη 11 Ιουλίου 2017), αξίζει όμως να προσπαθήσετε να βρείτε.
Σύνδεσμος: http://frear.gr/?p=18349
- Κατερίνα Διακουμοπούλου, «Ο Γάμος του Καραχμέτη» και «Ο Καραγκιόζης νεκροθάπτης». Ισορροπία με λιτά μέσα σε ένα ανεπανάληπτο θέαμα»
Lavart 12/7/2017
Το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο πλαίσιο του εορτασμού των 180 χρόνων λειτουργίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσιάζει στο Παλαιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο γάμος του Καραχμέτη» σε σκηνοθεσία της Όλιας Λαζαρίδου και τον «Καραγκιόζη νεκροθάπτη» του Ιωσήφ Βιβιλάκη σε συνεργασία με τον καραγκιοζοπαίχτη Άθω Δανέλλη και τη σύμπραξη των Νικόλαου Τζιβελέκη, Μάριου Αρνιώτη, Θοδωρή Βιδάκη, Μάνου Δαμασκηνού, Μενέλαου Καραντζά, Παρασκευής Λυπημένου, Κατερίνας Μιχαλάκη και Λίνας Σταροπούλου.
Ο «Γάμος του Καραχμέτη» του Αλ. Παπαδιαμάντη
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, στην Σκιάθο, ο Κουμπής αποφασίζει «ότι έπρεπε να χωρίσει τη γυναίκα του, επειδή ύστερ’ από 15 χρόνων συζυγίαν δεν του είχε κάμει παιδί». Η γυναίκα του, η Σεραϊνώ, αποδέχεται αδιαμαρτύρητα τη μοίρα της και αποφασίζει να αναθρέψει τα παιδιά του Κουμπή από το νέο του γάμο. Η καρτερική Σεραϊνώ, υπομένουσα, θυσιάζεται και αγιάζει. Αυτό το θαυμαστό συναξάρι του «Άγιου των ελληνικών γραμμάτων» διασκευάστηκε και σκηνοθετήθηκε από την Όλια Λαζαρίδου.
Η σκηνοθεσία με ξεκάθαρα, λιτά μέσα αποσαφηνίζει τις επιδιώξεις, εξαλείφει τις συγκρούσεις και οδηγεί μεθοδικά και στέρεα στη λύση. Ο «δρών λόγος» δεν είναι περιγραφικός. Αρκεί ο θεατής να παραμείνει προσηλωμένος στην αλληλουχία των σκηνών και η λεκτική δράση προσφέρει πλήθος συναισθημάτων ζωτικής αξίας. Τεχνικά: οι αργές μεταβάσεις, οι τονισμοί, η ένταση της φωνής, ο υπογραμμισμένος λόγος, οι σωματικές αποστάσεις και στάσεις, η χειρονομιακή ρύθμιση, η ανταλλαγή βλεμμάτων αποπνέουν το αρμόζον «παπαδιαμαντικό» ήθος, συνδυασμένο με μια υπαινικτική, εξίσου αρμόζουσα, ειρωνεία.
Η Ιφιγένεια Γρίβα, κρυφά απελπισμένη, συγκρατημένη και στωική, με ήπια ερμηνευτική χάραξη, καταφέρνει να αφήσει βαθύ αποτύπωμα. Ο Νίκος Χαλδαιάκης επιτηδευμένα μονοδιάστατος, με ένα παιγνιώδες βλέμμα καταλήγει προσφιλώς τρυφερός.
Τα σκηνικά (της ομάδας με τη βοήθεια της Δάφνης Ρόκκου και της Μαρίας Χανιωτάκη) και τα σημαίνοντα λειτουργικά αντικείμενα, σε συνδυασμό με το φωτιστικό σχεδιασμό του Θωμά Οικονομάκου συντέλεσαν στην άρτια όψη του συνόλου.
«Ο Καραγκιόζης νεκροθάπτης» του Ιωσήφ Βιβιλάκη
Στο δεύτερο μέρος της παράστασης παρουσιάζεται στο μπερντέ του θεάτρου σκιών ο «Καραγκιόζης νεκροθάπτης», δραμάτιο ειδικά γραμμένο για την περίσταση από τον Ιωσήφ Βιβιλάκη. Πρόκειται για ένα «μετά-δραμάτιον», ένα διακείμενο του «Γάμου του Καραχμέτη», όπου περιγράφεται η εκταφή της Σεραϊνώ από τον Καραγκιόζη.
Ο Καραγκιόζης, ο καταπιεσμένος ήρωας, ο θυμόσοφος, ο βαθιά τραγικός, ο καρτερικός και ο ειρωνικά αισιόδοξος αποκαλύπτει την αγιοποίηση της Σεραϊνώ. Ένα εξέχον αγιολογικό δραμάτιο που γυρίζει τον Καραγκιόζη στις ρίζες του. Επιθυμούσα να παρακολουθήσω ενήλικο θέατρο σκιών και αυτή η συγκυρία υπήρξε ευτυχής και ανεπανάληπτη. Οι καραγκιοζοπαίκτες Άθως Δανέλλης και Νίκος Τζιβελέκης ερμήνευσαν το ιλαροτραγικό δραμάτιο συνομιλώντας ευκρινώς με τη προηγηθείσα σκηνοθεσία της Όλιας Λαζαρίδου.
Η αφηγηματοποιημένη μυθοπλασία της Όλιας Λαζαρίδου εμπλουτισμένη με λιτό λυρισμό και η ματιά του Ιωσήφ Βιβιλάκη αποτελούν το πιο ευφρόσυνο θέαμα του υπερθεαματικού φετινού καλοκαιριού. Οι sold out παραστάσεις ας πείσουν τους ιθύνοντες για νέο κύκλο παραστάσεων.
Ένα θεατής Kostas Kottarinos ήρθε 30 Ιουνίου, είδε την παράσταση και έγραψε (3/7/17)
«Μακάρι να είναι η παράσταση ...ίδια και...καλύτερη από αυτήν της 30ης Ιουνίου.
Εκείνη τη βραδιά...κόλαση η Αθήνα , όπως άλλωστε και τις προηγούμενες ώρες. Η ταλαιπωρία και ο εκνευρισμός αναπότρεπτα είχαν μεταφερθεί και στο κοινό που έσπευσε να δει την παράσταση σε εκείνον τον ιστορικό χώρο...
Και επιβεβαιώθηκε το..."Η ηθοποιία είναι η τέχνη να αποτρέπεις μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων από το να βήχουν ".
Εξαιρετική παραγωγή και ενδυμασίες, άψογη ...."μεταφορά " του Παπαδιαμαντικού κόσμου... Το περιβάλλον της Σκιάθου, το θρησκευτικό υπόστρωμα, οι ήρωες οι..."γραφικοί", οι απλοί, οι ταπεινοί , οι βασανισμένοι...
Εξαιρετικός ο Νίκος Χαλδαιάκης, με υπέροχη άρθρωση και φωνή γενικότερα, να μας "τριβελίζει " το μυαλό ότι...κάπου τον έχουμε και παλαιότερα θαυμάσει και κυρίως θα θέλαμε και στο μέλλον να τον απολαύσουμε.
Η Ιφιγένεια Γρίβα ; Όαση μέσα στην πυρίκαυστη ατμόσφαιρα της πόλης εκείνη την ημέρα. Επιβαβαιώνει τις θεατρικές αλήθειες ότι...πολλές φορές η υποκριτική είναι βαθύτερη και δυνατότερη από την πραγματικότητα. Και το ότι ο ηθοποιός φλέγεται εσωτερικά..έχοντας φαινομενική άνεση...εξωτερικά...
Αυτά από έναν ...απλό επισκέπτη θεατή της 30ης Ιουνίου...που έφυγε με "Δροσερή Επίγευση του Ωραίου στην Τέχνη "...»
